Δεν ήταν μόνο ο Μπελογιάννης

Σταύρος Δημητράκος  (1911 -1948)

Αφορμή  για την  αναφορά   αυτή  για την οποία  δηλώνω εξ΄ αρχής , ότι   είμαι  ο πλέον αναρμόδιος να  παραθέσω αποτελεί  το  ξεφύλλισμα   του βιβλίου  γυμνασιάρχη - φιλόλογου   Δρ. Γιώργου  Δημητράκου με τίτλο "Απολογισμός και απολογία".

To βιβλίο αυτό   αποτελεί   φόρο  και  αποκατάσταση  τιμής   του  εκτελεσμένου  κομμουνιστή  και αγωνιστή της εθνικής αντίστασης  Σταύρου  Δημητράκου, ο οποίος καταδικάσθηκε από στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης ως αρχηγός   δικτύου   κατασκόπων και  εκτελέσθηκε  στο Γεντί Κουλέ   την 29.04.1948.
Σύμφωνα  με τον προλογίσαντα την έκδοση (Εκδόσεις Πολύτυπο 1991)  Γιάννη Χαρατσίδη, το  βιβλίο αυτό είναι καρπός  βαθιάς ιστορικής   γνώσης  και έρευνας. Δεν γράφηκε μόνο για να περιφρουρήσει την υστεροφημία του αδελφού του. Γράφηκε για να δώσει την δυνατότητα , τα  στοιχεία που προσκομίζει να συνεκτιμηθούν  από τους  μελετητές, που  αναζητούν την ανάδειξη της αντικειμενικής αλήθειας μέσα από την πολυεδρική διάσταση των γεγονότων την εσωτερική  δυναμική των πολύπλοκων σχέσεων και αλληλοεξαρτήσεων οι οποίες διαμόρφωσαν την σκοτεινή εκείνη περίοδο.

Το να ανακαλούμε   όλο και εντωνότερα στην  μνήμη  μας την  πρωτοφανούς   σε ευρωπαϊκό επίπεδο  εθνική   δοκιμασία   και  τον συνακόλουδο αφανισμό ανθρωπίνων ζωών και εθνικού πλούτου κατά την   φοβερή  δεκαετία   1940 -1950 μας  παραινεί  ένας από τους  λιγοστούς εναπομείναντες πνευματικούς ταγούς , ο Μίκης  Θεοδωράκης, στην πρόσφατη του επιστολή στον Γιώργο Λακόπουλο των Νέων. Διερωτάται  ο μουσικοσυνθέτης : Μήπως  εάν ο τότε  τόσο παραξηγημένος (δικός μου χαρακτηρισμός)  πρωθυπουργός Ιωάννης  Μεταξάς  είχε   ενδώσει   στις  απαιτήσεις  του  άξονα  να είχε  αποφύγει η  περιορίσει  αισθητά τις  φοβερές μη προβλέψιμες αλυσιδωτές επιπτώσεις  της αστείρευτης εκατόμβης.  Σήμερα   ζητιέται   η πλήρης  υποταγή της οικονομίας, ο απεμπολισμός της γεωπολιτικής αυτοτέλειας  και της ιστορικότητας   της Ελλάδας. Αντί  για  την διέλευση των στρατευμάτων τότε, μας  επιβάλλεται τώρα η επέλαση των ξένων  τραπεζιτών και δανειστών συνεπικουρουμένων  απο την ντόπια ηγεμονική ελίτ.  Οπως παρατηρεί ο οικονομολόγος κ. Γιώργος Κωστούλας , η  σκέψη της και η δράση τους είναι ετερόφωτη, ετεροκατευθυνόμενη, βαθύτατα ομογενοποιημένη και συμπλεγματική. Κάθε ιδιομορφία, ετεροχρωμία είναι γι΄ αυτούς κοπιώδης, παράτολμη και εν τέλει ανεπιθύμητη. Αδυνατούν να σκεφθούν τον εαυτό τους και τον τόπο με όρους άλλους εκτός των κολεγιακών εγχειριδίων.

Παραθέτω βιογραφικό   σημείωμα (λήμμα από το προαναφερόμενο βιβλίο) του λαμπρύναντος  το εκπειδευτικό μας σύστημα φιλόλογου  Δρ. Γιώργου  Δημητράκου (1909-1997), ο οποίος  δίδαξε  στην γερμανική σχολή Θεσσαλονίκης  ( 1938-1944) και Αθηνών (1954-1982).

Γεννήθηκε το 1909 στο Παλλαδάρι (προάστειο της Προύσας). Με την μικρασιατική καταστροφή κατέφυγε με την μάνα του  και τα μικρότερα αδέλφια του, Σταύρο και Αγαθοκλή, στην  Θεσσαλονίκη. Εκεί  τελείωσε το Α' γυμνάσιο αρρένων κάτω από σκληρότατες συνθήκες  κάνοντας παράλληλα  διάφορες  δουλειές όπως του εφημεριδοπώλη, του τυπογράφου, του βοηθού λογιστή. (Φαίνεται ότι οι άνθρωποι  του πνεύματος στα  εφηβικά και νενανικά τους  χρόνια   αποκτούν   τα βιώματα , τα οποία  ταλανίζουν τους  υπόλοιπους αστούς όλη τους την ζωή  χωρίς την παραμικρή ανάταση, σε τέτοια  συμπύκνωση, ώστε  η μετέπειτα  πορεία τους  ελεύθερη  κάθε  διαστρεπτικής τάσης, στρωτή απέριττη  να εξυπηρετεί  το παιδαγωγικό τους έργο, οπως το είχε περιγράψει ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ στον "Aιμίλιο").
Στα 1927 πέρασε στην φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.Ως μέλος του μικρού πυρήνα της πανεπιστημιακής ΟΚΝΕ πρωτοστάτισε με τον Ν.Παπαπερικλή  στους φοιτητικούς αγώνες 1931-1932. Στο πανεπιστήμιο του Αμβούργου ολκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στην αρχαία ιστορία, καλισκή φιλολογία και αρχαιολογία  με την αναγόρευση του σε διδάκτορα της φιλοσοφίας.

Πολέμησε στην Αλβανία και πήρε μέρος στην εθνική αντίσταση μέσα από τις  γραμμές του ΕΑΜ. Συνδέθηκε με αντιφασίστες γερμανικούς αξιωματικούς. Διώχθηκε και εξορίστηκε στον Αη Στράτη.

Εκτός από την διδακτορική του διατριβή στην γερμανική γλώσσα (Το Βυζάντιο στα γερμανικά σχολικά βιβλία της ιστορίας), συνέγραψε δύο σχολικές ιστορίες  για την δ΄ και στ' γυμνασίου, από τις οποίες η πρώτη βραβεύθηκε από τον ΟΕΔΒ. Από τις 52 υπόλοιπες εργασίες του οι περισσότερες αναφέρονται στην διδασκαλία του μαθήματος των φιλοσοφικών  τόσο στην Ελλάδα όσο και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο.

Να πως προλογίζει το βιβλίο του, που είναι κατάφορτο από βιωματική ευαισθησία  αλλά κάθε  μαρτυρία του είναι γερά τεκμηριωμένη, με αναφορά  στην μνήμη της μητέρας του  Ελένης :

"πως έτλης...σιδήρειον νυ τοι ήτορ!"
πως άντεξες......σιδερένια ήταν σίγουρα η καρδιά σου

(Ομήρου Ιλιάδα  Ω 519-521)

Σαν  επιστέγασμα  της απολογίας  του   μελλοθάνατου αδελφού του απέναντι στην κρίση των στρατοδικών  προσάγει  τον λόγο του  Θουκυδίδη, τόσο  διαχρονικά  επίκαιρο:

"δέδιμεν....μη άλλοις χάριν φέροντες επί διεγνωσμένην κρίσιν καθιστώμεθα"

Φοβούμαστε...μήπως για να ευχαριστήσετε άλλους μας παραπέμψατε σε δικαστήριο που έχει βγάλει κιόλας την απόφαση.

Αυτό  λοιπόν ήταν  το ήθος   και το  κύρος   του  γυμνασιάρχη  μας   στην γερμανική.
Εχω την  εντύπωση   ότι υπήρξε  μια ασπίδα προστασίας   ελλήνων καθηγητών   αριστερών  φρονημάτων  από  το γερμανικό  κράτος  με την ένταξη τους   στην διδασκαλική δύναμη του σχολίου.  Και όμως  αυτοί οι δάσκαλοι, όταν  αποκαταστάθηκαν οι δημοκρατικές λειτουργίες δεν έδειξαν  το παραμικρό ίχνος λεκτικού ρεβανσισμού   ούτε  έκαναν την πραμικρή  νύξη  των επιπτώσεων  και των δεινών που  είχαν υποστεί λόγω του αποκλεισμού τους από το πανεπιστήμιο και την δημόσια εκπαίδευση. Εκ των υστέρων νομίζω  ότι η παρουσία τους  στην τάξη   μόνο προβληματισμό έδειχνε (απεφοίτησα το 1975), καρτερία και  αγωνία. Ηταν βλέπετε  μικρασιατικής  καταγωγής  οι περισσότεροι  και μάτωνε η καρδιά τους που η μεταπολίτευση  ήταν συνυφασμένη με την απώλεια  και την θυσία ζωτικού για την Ελλάδα χώρου,  χάρι ξενόφερτων σκοπιμοτήτων και επιταγών.

Η  μελαγχολία  τους  μετατράπηκε σε συγκρατημένη αισιοδοξία, παρ όλα   αυτά  διέγνωσαν, όπως   πολύ χαρακτηριστικά   αναφέρει ο κ. Κωστούλας, "ότι  το λαϊκό στοιχείο αναδυόμενο δυναμικά στην επιφάνεια, εισήγαγε ένα  αντισυμβατικό ήθος ανερχόμενου μέχρι το 1981 και κατόπιν κυρίαρχου λαϊκισμού. Μεγάλοι αριθμοί, πρότινος απόκληρων, άρχισαν να απολαμβάνουν κοινωνικά και οικονομικά αγαθά, που ήταν μέχρι τότε προνόμιο ολίγων"... Δεν διέθεταν όμως την στόφα των όχι τόσο μακρινών προγόνων τους  που πέρασαν από το καθαρτήριο του διπλασιασμού της Ελλάδας  (1897-1922).. " Η κληρονομιά της υπερηφάνειας και αυθεντικότητας  που κράτησε ζωντανό τον ελληνισμό μέσα στους πολέμους, την κατοχή, τον εμφύλιο έως την δικτατορία του 1967  είχε  αλλοιωθεί. Δημιουργήθηκε αναστάτωση και ο τόπος για αρκετά χρόνια κυβερνήθηκε με τρόπο εμπειρικό και αυτοσχέδιο, εν ονόματι  κάποιου  ραντεβού με την ιστορία"... Μάλλον πρόκειτο  περί  μιας πολύ προσωπικής   ιστορίας, επίτευξης  του μεγίστου  δυνατού πλουτισμού  και προνομιακής αποκατάστασης  εις  βάρος   του  κοινού   καλού (salus publica suprema lex) , του ήθους και του μέτρου (μηδέν άγαν).