Προμηθέας - ένα μεγάλο αίνιγμα

Δίλημα   μυθολογικών  εκδοχών  προσάναμμα  στις εσωτερικές αναζητήσεις  των αποκρυφιστών.

Ο  Προμηθέας ήταν μυθική μορφή της αρχαιότητας. Γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Θέμιδας ή Αίθρας ή Κλυμένης. Αδέλφια του ήταν οι Ιαπετίδες Επιμηθέας, Άτλας και Μενοίτιος. Το όνομά του σημαίνει συνετός, προνοητικός. Παράγεται από την πρόθεση "Προ" και το ρήμα "Μανθάνω", όπου το "α", σε ορισμένες αρχαιοεληνικές διαλέκτους, γίνεται "η".

Κατά την διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας τάχθηκε υπέρ του Δία και γι' αυτό και δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες.   

Ο Προμηθέας  πλάθει  τον άνθρωπο . Κατά τον Λουκιανό, έχοντας την αρωγή  της Αθηνάς, τον έπλασε  καθ΄ ομοίωση των θεών (χρυσό γένος), χρησιμοποιώντας πηλό (κατα τους Ορφικούς  το πρωτογενές του υλικό είναι το αίμα από την εξολόθρευση των Τιτάνων)και   φωτιά (κατ΄ άλλους με νερό του ήρωα  Πανοπέα από την Φωκίδα). Η Αθηνά εμφύσησε ζωή μέσα στα νέα πλάσματα.Σε ρωμαϊκές σαρκοφάγους εικονίζεται ο Προμηθέας να φτιάχνει αγάλματα και η θεά Aθηνά να τους στέλνει ψυχή, με φτερά πεταλούδας, για να τα κατοικήσουν και να τους δώσουν πνοή. (Λέγεται ότι στην πρώτη του προσπάθεια ο Προμηθέας δημιούργησε ένα τέλειο πλάσμα. O Eρμής το μετέφερε στον Όλυμπο, όπου ο Δίας το κέρασε το ποτό της αθανασίας, με αποτέλεσμα εκείνο να βρεθεί στον ουρανό και να γίνει ο πλανήτης "Φαίνων", ο σημερινός πλανήτης Δίας).

Ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα μας μεταφέρει την εικόνα ενός όντος σφαιρικού, που διακρίνοταν σε τρία γένη- αρσενικό, θηλυκό και μεικτό- και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα. Αργότερα ο Δίας, επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα δύο.

Κατά  μια άλλη  εκδοχή  η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στην γη. Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτήν την "δουλειά". Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στοκάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, χωρίς σοφία και σύνεση. Όταν έφτασε, στο τέλος, η ώρα του ανθρώπου, δεν είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Από αυτό το λάθος ο Προμηθέας ανέλαβε την προστασία του Ανθρώπου.
Ευεργέτης  της  ανθρωπότητας, ο Προμηθέας  την  στιγμή  που  παίρνει την φωτιά.(Εωσφόρος???).  Ο Προμηθέας έκλεψε σπίθες φωτιάς από τον τροχό του ήλιου ή από το καμίνι του Ηφαίστου και την έδωσε στους ανθρώπους, οι οποίοι βελτίωσαν έτσι τη ζωή τους, έφτιαξκαν εργαλεία, καλλιέργησαν τη γη κι εκπολιτίστηκαν. Ο Προμηθέας τους βοήθησε να αποκτήσουν ιατρικές γνώσεις, να παρασκευάσουν φάρμακα, τους δίδαξε αρχιτεκτονική, μαθηματικά, αστρονομία, μεταλλουργία, ναυσιπλοΐα.

Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, την έμαθε να τους λατρεύει και να τους κάνει θυσίες.
                                      

Οι θυσίες

Όταν έμαθαν οι άνθρωποι να κάνουν θυσίες στους θεούς τέθηκε θέμα για το ποια κομμάτια του ζώου θα άνηκαν στους θεούς και ποια στους θνητούς. Τότε ο Δίας συμφώνησε με τον Προμηθέα να δώσει το λόγο του πως όποιο μερίδιο διαλέξει, αυτό θα παίρνουν οι θεοί και το άλλο οι άνθρωποι. Έτσι, κατά μια μαρτυρία στη Σικυώνα, κατέβηκε ο Δίας να κάνει το ξεδιάλεγμα. Όμως ο προμηθέας έντεχνα στο ένα μερίδιο έβαλε κόκκαλα και τα σκέπασε με λαχταριστό λίπος και στο άλλο κρέας που το σκέπασε με δέρμα. Ο Δίας επέλεξε αυτό με το λίπος και όταν έμαθε την απάτη ήταν πλέον αργά, είχε δώσει το λόγο του.

Η Πανδώρα

Οργισμένος ο Δίας ζητά από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα. Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς. Μαζί με αυτά εξέλαβε και ένα κουτί. Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του. Από το κουτί της Πανδώρας ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων, ο θάνατος και η ελπίδα. 

Τον Προμηθέα τον έδεσε με ατσάλινες αλυσίδες επάνω στον Καύκασο κι έστειλε έναν αετό, γεννημένο από τον Τυφώνα και την Έχιδνα, να του τρώει το συκώτι, το οποίο κάθε πρωί ανανεωνόταν. Ο Δίας επίσης ορκίστηκε στα νερά της Στύγας να μη λύσει ποτέ από τα δεσμά του τον Προμηθέα.
Ο Προμηθέας κρεμόταν για πολλά χρόνια  από το βράχο μέχρι τη στιγμή που ο Ηρακλής τον ελευθέρωσε από τα δεσμά του.

Η πληθωρικότητα  της μυθοπλασίας   εμπλέκει  και  την  νομοτελειακή    ανθρώπινη  γενοπλασία  με την λαίλαπα του  κατακλυσμού του Δευκαλίωνα. Ουσιατικά αποτελεί το ορόσημο  της  καταστροφής του εκπεσόντος  τρίτου  χάλκινου  γένους  ( άνθρωποι άπληστοι  άσπλαχνοι) . Ο Προμηθέας   
ενημερώνει τον γιο του Δευκαλίωνα, βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό (λάρνακα), να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα. Πράγματι όταν έγινε ο Κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα που δημιούργησαν το Γένος των Ηρώων (τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα.

H εκδοχή και  σημασία  του Προμηθεϊκού μύθου όμως    την μετέδωσε ο καθηγητής  Θεοδόσης Τάσιος στην εκπομπή " Τα άκρα"  τον Απρίλιο  

Πηγές:
http://www.hellenica.de/Griechenland/Mythos/GR/Promitheas.html
http://www.theogonia.gr/iroes/hpi/promitheas.htm