Εορταστική ανοικτή εκδήλωση για την 100νταετηρίδα της Τεκτονικής Στοάς ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ
Μουσική παρουσίαση έργων επτά τεκτόνων μεγάλων κλασσικών συνθετών
σο Ινστιτούτο Goethe Aθηνών
Πραγματοποιήθηκε την 3η Μαρτίου 2007
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
1. Πρόλογος του Σεβ. της Στ. Υψηλάντης αδ. Αλέξανδρου Στεφανίδη
2. Jean Philippe Rameau Pieces de clavencin en concerts (από το Troisime Concet) La Timide, Ρremier & deuxieme Tambourin, μεταγραφή για βιολί, βιόλα και πιάνο.
3. Wolfgang Amadeus Mozart a) Ρiano Quartet nr.1 1ο μέρος: Αllegro β) Δύο άριες για σοπράνο και πιάνο: Ι. «Se il padre perdei...» (άρια της Ίλια) από την όπερα «Ιδομενέας» & II. «Αch ich fuehl's » (άρια της Παμίνα) από την όπερα «Μαγεμένος Αυλός».
4. Eric Satie α) Gnossiennes I & IV για σόλο πιάνο β) Je te veux, Valse pour piano
5. Λεωνίδας Κανάρης: Erlkoenig (ο βασιλιάς τ«ν ξωτικών) σε ποίηση αδ. J.W.Goethe, για σοπράνο και κουαρτέτο με πιάνο.
Το έργο γράφτηκε ειδικά γιοι την εκδήλωση.
6. Joseph Haydn Piano trio in G major Hob.XV/25 (για βιολί, τσέλο, πιάνο) 2ο μέρος: Ροco adagio,
3ο μέρος: Finale: Rondo, in the Gypsies' style
7. Jean Sibelius: Τέσσερα Τραγούδια για σοπράνο και πιάνο
α) «Εvening» ορ.17 - nr.6, β) «Βlack rose» ορ.36 - nr.1
γ) «Ιngalill» ορ.36 - nr.4 δ) «Ηey Ιιο, the wind and the rain» ορ.60 - nr.27.
8. Alexander Scryabin Δύο Etudes για πιάνο (op.2 - nr.1 & op.8 - part 2- nr.12)
9. Franz Liszt 2η Ραψωδία σε διασκευή για κουαρτέτο με πιάνο.
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
Piano Quartet «Ellemis»
Στέλλα Τσιάνη: Bιολί
Πάρις Αναστασιάδης: Bιόλα
Λευκή Κολοβού: Τσέλο
Ελενα Χούντα: Πιάνο
Δάφνη Πανουργιά: Σοπράνο
Εισαγωγικές σημειώσεις του μουσικοκριτικού Γιώργου Λεωτσάκου
ΓΙΑ ΜΑΣ ΤΟΥΣ «ΘΥΡΑΘΕΝ» που ευτυχήσαμε να προσεγγίσουμε κάπως τον Ελευθεροτεκτονισμό και να τον εκτιμήσουμε απροκάλυπτα, αντιπροσωπεύει θεσμό πνευματικό, όλως άσχετο με εκκοσμικευμένες θρησκευτικές εξουσίες, διακριτικό και καλοπροαίρετο, αξιοθαύμαστης συνέχειας μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Θεσμό, άρρηκτα δεμένο με,τα ιδεώδη του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού του 18ου αι. στον οποίο οφείλουμε ιός σήμερα τα όποια κατάλοιπα ελευθερίας και αξιοπρέπειας επέζησαν του χαλεπότατου 20ου αι.
Η Στοά «Υψηλάντης» πιστή, όπως θα δούμε, στην ιστορία της, επέλεξε να εορτάσει την ΙΟΟετηρίδα της (1907 - 2007) με μία συναυλία, εκτός των «πεπατημένων» της μουσικής μας ζωής, παρουσιάζοντας μας επτά από τα μεγαλύτερα ονόματα της παγκόσμιας μουσικής, τα οποία ...ήσαν ελεύθεροι τέκτονες.
Ακόμη και εγώ, ως τέκτονα γνώριζα κυρίως τον υπερκόσμιο Μότσαρτ, ενώ κάτι σχετικό είχα συγκρατήσει μόνο για το Σιμπέλιους: έτσι πρόσφατα πληροφορήθηκα την τεκτονική ιδιότητα μεγίστων της μουσικής όπως οι Ραμώ, Χάϋντν, Σκριάμπιν, Σατί και Αιστ. Εντελώς συμπτωματικά μερικές από τις ελάχιστες ευτυχισμένες στιγμές των τρυφερότερων παιδικών μου χρόνων όφειλα στη στοργή που με περιέβαλαν τέκτονες της Στοάς «Ο Μέλης».
Στον προσφιλέστατο μου Αλέξανδρο Στεφανίδη. · Σεβάσμιο της Στοάς «Υψηλάντης», πρότεινα λοιπόν να προλογίσω τη συναυλία: σαν μια μικρή χοή στι; σκιές υπέροχων ανθρώπων όπως ο τεραστίας παιδείας Αλέκος Τζατζόπουλος, ο Αντώνης Γριμάλδης, ο Μιχάλης Αναγνωστόπουλος, ο Μανωλάκης Αμπάρτζογλου και άλλοι που πάντα αναπολώ συγκινημένα.
Η άγνοια μου περί την τεκτονικήν ιδιότητα όχι μόνον των επτά του προγράμματος αλλά πολύ περισσότερων μεγάλων συνθετών, οφείλεται απλώς στην αύξουσα ερευνητικήν ενασχόλησίν μου με την Έντεχνη Ελληνική Μουσική: ο γενάρχης της Νικόλαος Χαλικιόπουλος -Μάντζαρος (1795 -1872) αν δεν ήταν και ο ίδιος-τέκτων, όπως ο φίλος του Διονύσιος Σολωμός, διατηρούσε στενότατες σχέσεις με την Τεκτονικήν Στοά Κερκύρας . Επιστρέφοντας όμως στο παγκόσμιο τεκτονικό και πνευματικό γίγνεσθαι, με το οποίο η τότε Ελλάδα (ιδίως τα Επτάνησα) ήταν πολύ περισσότερο συνδεδεμένη, επισημαίνω ότι και στις δυο τελευταίες εκδόσεις του, το παγκοσμίου κύρους Τhe New Grove Dictionary of Music and Musicians (Λονδίνο, 1980, σ. 20, και Λονδίνο 2001, σ. 29 τόμους), αφιερώνει εκτενέστατα λήμματα στην "Μasonic music" (Τεκτονική μουσική): στην α' εκδ. (τομ. 11ος, σσ. 753-56) του Cecil Hill, στη β' εκδ. (τομ. 16ος, σσ. 39-42) των Ηill και Roger J.V.Cotte. Όμως πολύ εκτενέστερο, 9 ολόκληρες σελίδες, ήταν το λήμμα «Freimaurermusik», 25 χρόνια πριν από την πρώτη έκδοση του New Grove, στην ανάλογης εμβέλειας γερμανική μουσικήν εγκυκλοπαίδεια ΜGG (τομ. 5ος, εκδ. Κάσσελ και Βασιλεία, 1955, σσ. 887-904) που συνυπέγραψαν οι Ραul Νettl και Roger (J.V.) Cotte (ο τελευταίος την ενότητα για την τεκτονική μουσική στη Γαλλία).
Η Στοά «Υψηλάντης» οφείλει την ονομασία της σε μια από τις αγνότερες και ευγενέστερες μορφές της Εθνικής Παλιγγενεσίαw, τον μαρτυρικόν Αλέξανδρο Υψηλάντη (γ. Κωνσταντινούπολη 1792 - θ. Βιέννη. 1828). Ο πατέρας του Κωνσταντίνος (γ. Κωνσταντινούπολη 1760: - θ. Κίεβο 1816), ηγεμόνας της Μολδαβίας και Βλαχίας, κατά πληροφορία του ακαδημαϊκού Σ. Κουγέα. που όμως στάθηκε αδύνατον να διασταυρώσω, «ήτο (...) και άριστος μουσικός» (Λεξικό Ελευθερουδάκη, τομ. 12ος, σ. 517). Όσο για την ίδια τη Στοά, αρχές 1912, ίδρυσε την Ελληικήν Ωδικήν Εταιρεία, με επικεφαλής τον τραγουδοποιό και διευθυντή χορωδίας Νικόλαο Κόκκινο, με σκοπό τη μουσική μόρφωση των ευρύτερων μαζών και των νέων. Η πρώτη της συναυλία, για χορωδία και ορχήστρα, με έργα Ροδίου Σαμάρα (τον Ύμνσν προς Βάκχον. σε κείμενο Γεωργίου Τσακοπούλου), και άγνωστα (χαμένα) έργα Θεόφραστου Σακελλαρίδη, δόθηκε με εξαιρετικήν επιτυχία, στο Δημοτικό Θέατρο, 8 και 19.4.1912. Η εταιρεία υπήρξε προφανώς βραχύβια: στις 5 Οκτ. 1912, η Ελλάδα κήρυττε τον πόλεμο στην Τουρκία.....
Συνθέτες και έργα:
Οι αναφορές όπως συνεγράφησαν από τον κ. Γιώργο Λεωτσάκο στο πρόγραμμα της συναυλίας.
ΖΑΝ - ΦΙΛΙΠ ΡΑΜΩ (Jean-Philippe Rameau,1683-1764): Μέγιστος συνθέτης (28 σκηνικά έργα, 8 καντάτες, 5 θρησκευτικά μοτέτα, τουλάχιστον 5 συλλογές κομματιών για τσέμπαλο) και θεωρητικός, συγγραφέας της περίφημης Τraite' d' harmonie reduite a ses principes natureles [Πραγματεία αρμονίας δι' αναγωγής στις φυσικές αρχές] (εκδ. Παρίσι, 1722/28). Παρά τις περιστασιακές παρουσιάσεις σκηνικών των έργων όπως Ιππόλυτος και Αοιχία (1733), Πλάταια (1745) και Παλαδίνοι (1760) στην Ελλάδα αγνοούμε τα αντιπροσιοπευτικότερα όπως Ιndes Galantes (1735), Κάστωρ και Πολιδεύκης (1737), Δάρδανος (1739), Ζωροάσιρης (1749) κ.ά. Μόνη σχεδόν μουσική δωματίου του είναι τα υπέροχα 6 κονσέρτα για τσέμπαλο, βιολί και βιόλα (ντά γκάμπα;) Ρieces de clavecin en concerts (εκδ. Παρίσι, 1741, β' έκδ. 1752).
Απόψε εκτελείται ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ένα από αυτά. το Τρίτο - (παραλείπεται μόνον το α' μέρος του, La Popliniere) το β' μέρος, La timide (= η συνεσταλμένη), σχετικά αργό, σε. λα ελ. ακολουθούν δυο γοργότατα «ταμπουρίνια» (γ' και δ') πάντα στη λα, με εναλλαγές μείζονος και ελάσσονος, πριν επαναληφθεί η La Timide
ΓΙΟΖΕΦ ΧΑΫΝΤΝ (Joseph Haydn 1732 - 1809): Η τεράστια παραγωγή του (μόνον οι συμφωνίες του είναι 108), τον καθιστά ανεξάντλητο πεδίο εκθαμβωτικών ανακαλύψεων. Το Τρίο, σε σολ μείζ. αρ. Καταλ. Χομπό- κεν ΧΥ/25, γνωστό χάρη στο Φινάλε Rondo all Ongarese, ως Ζigeunertrio, (Τσιγγάνικο Τρίο), είναι αφιερωμένο στην Ρεβέκα Schroeter, χήρα του φίλου του συνθέτου. Ανήκει στην τρίτη ... τριών σειρών από 3 τρίο, γραμ- μένων κατά το δεύτερο ταξίδι (1794 -95) του Χά:ϋντν στο Λον- δίνο. Σε όλο το έργο πρωταγωνιστεί το πιάνο.
Ακούγονται απόψε το β" Ροco Ada- gio σπην ασυνήθιστη τονικότητα της μι μείζονος, με γοητευτικά φευγα- λέους υπαινιγμούς του ελάσσονος τρόπου και το γ' μέρος Rondo all onga- rese, διαβολικά γρήγορο, με εντυπωσιακές αλλαγές μείζονος ελάσσονος.
ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ - ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ ΜΟΤΣΑΡΤ (Wolfgang Amadeus Mozart, 1796 -191)
α) Κουαρτέτο με πιάνο, σολ ελ. έργο Κ. 478 (τελείωσε 16.10.1785), πρώτο τριών ομοειδών κουαρτέτων, που ζητούσε από το Μότσαρτ ο Βιεννέζος εκδότης F.Α. Ηofmeister, τελικά ο συνθέτης ολοκλήρωσε μόνον δυο. Κατά το μουσικολόγο Αlec Hyatt King, το μέρος του πιάνου αναπέμπει στη δεξιοτεχνικότερη γραφή τvnν μοτσάρτειων κοντσέρτων.
Το α' μέρος, που ακούγεται απόψε, είναι γραμμένο στην τραγική για τον Μότσαρτ, τονικότητα της σολ ελάσσονος (παρβλ. Κουϊντέτο έγχορδων έργο Κ. 516 και Συμφωνία αρ. 40). Αρχίζει με ένα δραμα-τικότατο θέμα 6 φθόγγvν σε ταυτοφωνία που αναπτύσσεται σε ένα θείο αρμονικό «κιάρο - σκούρο, εναλλαγές φωτός-σκότους, απροσδόκητες μέσα στο προσδοκώμενο, ενώ το β' θέμα (παράλληλες τρίτες στο πιάνο) είναι στη μείζονα. Το μέρος κορυφώνεται δραματικότβτα προαναγγέλοντας σχεδόν το κουαρτέτο του Σούμπερτ « Ο Θάνατος και η Kόρη».
β) Άρια της Ίλια, Se perdei il parde [Αν τον πατέρα μου έχανα], από τη β' πράξη της 3πρακτης όπερας Ιδομενέας, έργο Κ. 366, κείμ. G.Β. Varesco, «πρώτη»: Μόναχο 29.1.1781. Ερωτευμένη με τον Ιδαμάντη, γιο διάδοχο του Ιδομενέα, βασιλιά της Κρήτης, που μόλις έχει επιστρέψει από μακρά θαλασσινή περιπλάνηση, η πριγκίπισσα Ίλια, αισχμάλωτη κόρη του Πριάμου εξομολογείται στον Ιδομενέα πώς τον νιώθει σαν πατέρα της, σε μιαν υπέροχη άρια σε μι υφ. μείζονα, ευρηματικά ενορχηστρωμένη για έγχορδα και τέσσερα ξύλινα πνευστά. Μορφή: περίπου Α-Β-Α-Γ-Δ, όπου το Β (αναφορά στα δεινά της) είναι σε ελάσσονα τρόπο, ενώ το Γ, χαρακτηρίζουν παράδοξες κατιούσες έβδομες της φωνής.
γ) Άρια της Παμίνα Ach ich fuehl's (Αχ, το νιώθω) από τη β' πράξη της 2πρακτης, κατ' εξοχήν «τεκτονικής» όπερας. Ο Μαγικός Αυλός, έργο Κ. 620, κείμ. Εmmanuel Schikaneder, «πρώτη»: Βιέννη, 30.9.1791. Το έργο, ουσιαστικά, είναι μια καινοτόμος, για την εποχή (βρισκόμαστε στις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης), παρουσίαση σε ευρύτερο κοινό, του τελετουργικού της συμβολικής μυήσεως στον Α' βαθμό εισδοχής στον τεκτονισμό. Η άρια εκφράζει την απελπισία της νέας, όταν ο καλός της Ταμίνο, που πρέπει να περάσει τη δοκιμασία της σιωπής την αγνοεί, σε συνταρακτικό σολ ελάσσονα και μέτρο 6/8. στηρίζεται όλη σε ένα και μόνο «λυγμικό» συνοδευτικό σχήμα. Κάθε νότα πάλλεται από πάθος, διοχετευμένο σε υπέροχες φωνητικές κολορατούρε: και «αρπίσματα» 16ων.
ΓΙΑΝ ΣΙΜΠΕΛΙΟΥΣ (Jean Sibelious, 1865-1957): Εκτός Φινλανδίας ο μεγάλος εθνικός της συνθέτης είναι γνωστός κυρίως για τις 7 συμφωνίες του, ηχητικές «προεκτάσεις» φινλανδικών τοπίων, τα συμφωνικά του ποιήματα (από τη σουίτα «Λαμινκάΐνεν» ως την «Ταπιόλα»), συχνά εμπνευσμένα από το εθνικό έπος «Καλεβάλα», το Κονσέρτο για βιολί, το Κουαρτέτο εγχόρδων Vodes intimae κ.λπ. Ελάχιστοι θυμούνται ότι έχει συνθέσει 14 κύκλους ή συλλογές, συνολικά 83 τραγουδιών, σε κείμενα φινλανδικά ή σουηδικά.
Τα 4 που ακούγονται απόψε, αποκαλύπτουν μέγιστο συνθέτη «λήντερ» για φωνή και πιάνο, ίσως όχι κατώτερο των Σούμπερτ και Βολφ.
Εκπληκτικός γνώστης των ηχοχρωμάτων της πιανιστικής τοστιέρας με το απέραντο εκφραστικό τους, φάσμα και της φωνής, επικοινωνεί άμεσα με το στίχο, δημιουργώντας μελωδήματα που η κομψότητα τους, όπου χρειάζεται αμιλλάται τη δραματικότητά τους. Τίτλοι των τράγουδιών:
1) Δειλινό (1898) σουηδική ποίηση Α.V. Forsman - Koskimies)αρ. 6 από τα Επτά Τραγούδια, έργο 17
2) Μαύρα ρόδα (1899, σουηδική ποίηση Ε. Josephson) αρ. 1 από τα Έξη Τραγούδια, έργο 36.
3) Θροίστε καλαμιές (1900. σουηδική ποίηση G. Froeding), αρ. 4 από τα Έξη Τραγούδια, έργο 36.
4) Χέι, χο!Αγέρας και βροχή (1909. Σαίξπηρ: Δωδέκατη Νύχτα), αρ. 2 από τα Δύο Τραγούδια, έργο 60, για το θεατρικό έργο, για φωνή και πιάνο ή κιθάρα.
Υποβλητικότατες μινιατούρες τα αρ. 1 και 4. Δειλινό: ήρεμη καντιλένα, πάνω σε συγχορδίες - τρίηχα στην ψηλότερη περιοχή του πιάνου και σε ένα πρόσκαιρο πέρασμα στην ελάσσονα, υπαγορευμένο από το κείμενο. Το σαιξπηρικό Αγέρας και Βροχή : σκωπτικό σκίτσο σε μι μείζον, με λα δίεση, και μέτρο 6/4, χαρακτηριστικό του Σιμπέλιους, πάνω σε μια έμμονη, πλην ανάγλυφη ρυθμική συνοδεία. Σχεδόν στροφικό, δίχως την εύστοχη εναλλαγή φωνητικής γραμμής και πιανιστικής συνοδείας στη β' από τις 3 «στροφές». Δραματικότατα και εκτενέστερα, τα αρ. 2 και 3. Επωδός του αρ. 2: γιατί η θλίψη έχει πάντα μαυροπέταλα ρόδα. Ήρεμη μελωδία σε ρε μείζ. - φα δίεση ελ., πιανιστική συνοδεία με αρπίσματα δωδεκάηχων σε 16α, αλλά και τρέμολι. με δραματικότατη κατακλείδα συγχορδίες «φορτίσσιμο». Το κείμενο του αρ. 3. θυμίζει λαϊκή μπαλάντα. Πάνω σε αρπίσματα 32ων που κορυφώνονται δραματικά σε «τρέμολι» αναπολεί το φόνο από ληστές της όμορφης Ίνγκαλιλ. πέρυσι την άνοιξη...
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΚΡΙΑΜΠΙΝ (Αleksandr Skryabin, 1872 -1915): «Μια από τις εκπληκτικότερες μορφές που γνώρισε ποτέ ο (παγκόσμιος) μουσικός πολιτισμός» (Τζόναθαν Πάουελ, μουσικολόγος), χάρη στα δέκα μόνον ορχηστρικά έργα (Κονσέρτο για πιάνο. 1896. Συμφωνίες αρ. 1, με χορωδία 1899-1900, αρ. 2. 1901 και αρ. 3. 1902-4. Ποίημα της εκστάεως. 1905-08 και Προμηθέας : (1908-10 κ.ά.) και στα πολυάριθμα πιανιστικά του έργα. Φύση μυστικιστική, εμπύρετος οραματιστής, «θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι τον κύκλο των δέκα σονατών του χαρακτηρίζει η συνεπέστερα υψηλή ποιότητα μετά τον «Μπετόβεν» (Πάουελ). Άρχισε τη σταδιοδρομία του ως ρομαντικός, με εφαλτήριο τον Σοπέν, με τον οποίον όμως συγκρίνεται όσο και ο Ρίχαρντ Στράους με το Βάγκνερ: εξ αρχής φανέρωσαν αδρότατη προσωπικότητα. Μέγας ενορχηστρωτής, σταδιακά, ανέπτυξε πρωτοπορειακότατο αρμονικό ιδίωμα που προσέγγισε την ατονικότητα, αποκαλύπτοντας και ανυποψίαστες ηχοχρωματικές δυνατότητες στο πιάνο.
Οι αποψινές δυο νεανικές σπουδές του είναι απερίφραστα ρομαντικές. Η δημοφιλέστατη Σπουδή αρ. 1, έργο 2 (1886-9), σε ντο δίεση ελάσσονα, θυμίζει κάπως την Επαναστατική του Σοπέν. Παράφορο ανιόν θέμα που αρχίζει με διάστημα πέμπτης, επαναλαμβάνεται στο δραματικότατο κορύφωμα, αλλ' αντιπαρατίθεται με ένα δεύτερο θέμα, περισσότερο υποταγμένο. Εξίσου ορμητική είναι και η Σπονδή, αρ. 12, έργο 8 (1894), σε ρε δίεση ελάσσονα, που ρυθμικά στηρίζεται στην αντίθεση ανάμεσα στα τρίηχα και ζεύγη ογδόων (αριστερό χέρι).
EΡΙΚ ΣΑΤΙ (Εric Satie, 1866-1925) από τους μεγαλύτερους εκκεντρικούς της τέχνης όλων των εποχών,τρυφερός, άμεσος, ιδιοφυώς λιτός και απέρριτος, πρόδρομος τοϊν Ντεμπυσσύ και Ραβέλ, προντα-νταϊστής και προ-σουρρεαλιστής, συγγραφέας απολαυστικά θεότρελλων κειμένων: επιλογή- μετάφραση τους (Μαρία Ευσταθιάδου) κυκλοφόρησε ελληνικά με τίτλο. Εκτός
Ήχου, εκδ. Καοτανιώτη (Αθήνα, 1990). Το αρ. 1 από τα 6
κομμάτια του για πιάνο (1889, 1890-93, 1897) με το μυστηριώδη, «ελληνίζοντα» τίτλο Gnossiens , σε τρόπο της φα ελ. δίχως διαστολές του μέτρου, αφήνει εντυπώσεις απόκοσμου αργού βαλς. Το ίδιο και το αρ. 2 διατονική μελωδία με υπέροχες αρμονικές νύξεις. Ενώ το βαλς Σε θέλω (Je te veux, 1901 ) μεταγραφή για πιάνο ενός τραγουδιού καμπαρέ, ανάλαφρη μελωδία πάνω σε συνηχήσεις διαστημάτων 7ης και 9ης, προοριζόταν για μια δόξα καμπαρέ για την οποία ο Σατί. που τη συνόδευε στο πιάνο έγραψε, όπως έλεγε, «ανατριχιαστικές μπούρδες» (Επί λέξει: des rudes saloperies).
ΦΡΑΝΤΣ ΛΙΣΤ (Franz Liszt. 1811-1886) ως σήμερα οφείλει την υστεροφημία του στην ιδιότητα του μεγαλύτερου πιανίστα της εποχής του και στις συνθέσεις του, πιανιστικής δεξιοτεχνίας. Οι καθαρά συνθετικές αρετές του (η περίφημη Σονάτα για πιάνο) η βαθμιαία εσωτερικοποίηση. νεωτερικότητα και αφαιρετικότητα του ύφους του, στα τελευταία του έργα, και η παροιμιώδης φιλαλληλία προς τους συναδέλφους του παραγνωρί-ζονται. Λ.χ. με την οιονεί «βιομηχανοποίηση» του ρεπερτορίου των μεγάλων συμφωνικών ορχηστρών, που αναλίσκονται σε περιοδείε; «ετοίμων» προγραμμάτων, σπανιότερα ή σπανιότατα εκτελούνται η Συμφωνία Φάουστ, η «Δαντική» Συμφωνία. τα δώδεκα συμφωνικά του ποιήματα και σχεδόν ποτέ οι τελευταίες πιανιστικές του συνθέσεις που προαναγγέλουν άμεσα το Σκριάμπιν. Έτσι, το προτελευταίο έργο του προγράμματος, η πασίγνωστη Ουγγρική Ραψωδία, αρ. 2 για πιάνο διασκευασμένη για πιάνο, βιολί, βιόλα και βιολοντσέλο, δεν χρειάζεται παρουσίαση.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΩΤΣΑΚΟΣ
μουσικολόγος - μουσικοκριτικός
Ο Λεωνίδας Κανάρης γράφει για την σύνθεση του:
Ο κορυφαίος Γερμανός ποιητής Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε (1749 - 1832) θεωρείται από τα σημαντικότερα πνεύματα της ανθρωπότητας. Το (κλασικό πλέον) έργο του, δεν κατατάσσεται σε καμία συγκεκριμένη λογοτεχνική σχολή. Τις αφομοίωσε όλες και τις ξεπέρασε. Το παρακάτω ποίημα του (μπαλάντα),είναι από τα πλέον γνωστά και βασίζεται σε θρύλους της Βόρειας Ευρώπης με τον όποιο συμβολισμό τους. Το έγραψε το 1782 εμπνεόμενος από μια ανάλογη ιστορία που άκουσε. Η μελωποίησή του επιδιώκει την άρτια απόδοση του κειμένου και της ατμόσφαιρας του μέσα από εξπρεσιονιστικές (και όχι μόνο) μουσικές αναφορές. Ανάμεσα στα άλλα, ο Γκαίτε υπήρξε και τέκτονας και αυτό αποτέλεσε αφορμή ώστε να επιλεγεί για τη σημερινή εκδήλωση.Το έργο, που είναι ιδιαίτερα απαιτητικό για τους ερμηνευτές, γράφτηκε ειδικά για την επέτειο.
ERLKOEMIG (O BΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΞΩΤΙΚΩΝ)
Wer reiter so spät durch Nacht und Wind? Ποιος ιππεύει τόσο αργά μέσα στη νύχτα και τον αέρα; Es ist der Vater mit seinem Kind; Είναι ο πατέρας και το παιδί του.
Es hat den Knaben wohl in dem Arm, Έχει το αγόρι καλά στην αγκαλιά του,
Er fabt ihn sicher, er hält ihn warm. το κρατάει σφιχτά, το κρατάει ζεστό.
-Mein Sohn, was birgst du so bang dein Gesicht? -Γιε μου, γιατί κρύβεις με τόση αγωνία το πρόσωπο;
-Siehst, Vater, du den Erlkönig nicht? -Δεν βλέπεις εσύ πατέρα τον δράκοντα;
Den Erlenkönig mit Krön' und Schweif ? Τον δράκοντα με στέμμα και ουρά;
-Mein Sohn, es ist ein Nebelsteif. -Γιε μου, αυτό είναι η καταχνιά
«Du liebes Kind, komm geh mit mir! «Εσύ αγαπητό παιδί, έλα, πήγαινε με μένα!
Gar schöne Spiele spiel' ich mit dir; Πολύ ωραία παιχνίδια θα παίξω εγώ με σένα.
Manch' bunte Blumen sind an dem Strand; Μερικά πολύχρωμα λουλούδια βρίσκονται στην παραλία.
Meine Mutter hat manch' gülden Gewand.» Η μητέρα μου έχει μερικές χρυσές φορεσιές.»
-Mein Vater, mein Vater, und hörest du nicht. -Πατέρα, πατέρα μου, δεν ακούς,
Was Erlenkönig mir leise verspricht? τι μου υπόσχεται ο δράκοντας;
-Sei ruhig, bleibe ruhig, mein Kind! -Να είσαι ήσυχος, μείνε ήσυχος παιδί μου!
In dürren Blättern säuselt der Wind. Στα ξερόφυλλα σφυρίζει ο αέρας
«Willst, feiner Knabe, du mit mir gehn? «Θέλεις γλυκό αγόρι να έρθεις με μένα;
Meine Töchter sollen dich warten schon; Οι κόρες μου θα σε περιμένουν κιόλας,
Meine Töchter führen den nächtlichen Reihn στήνουν νυχτερινό χορό στον Ρήνο,
Und wiegen und tanzen und singen dich ein.» θα σε νανουρίσουν, θα χορεύουν και θα
τραγουδούν για σένα.»
-Mein Vater, mein Vater, und siehst du nicht dort -Πατέρα, πατέρα μου δεν βλέπεις εκεί
Erlkönigs Töchter am dustern Ort? τις κόρες του δράκοντα σε σκοτεινό τόπο;
-Mein Sohn, mein Sohn, ich seh' es genau; -Γιε μου, γιε μου, βλέπω ότι
Es scheinen die alten Weiden so grau. οι γέρικες λυγαριές φαίνονται τόσο γκρίζες.
«Ich liεbe dich, mich reizt deine schöne Gestalt; «Σ' αγαπώ, με συνεπαίρνει η όμορφη σου φιγούρα,
Und bist du nicht willig, so brauch' ich Gewalt.» κι αν δεν είσαι πρόθυμος, θα χρησιμοποιήσω βία.»
-Mein Vater, mein Vater, jetzt fabt er mich an! -Πατέρα, πατέρα μου, αυτός με πιάνει!
Erlkönig hat mir ein Leids getan! Ο δράκοντας κάτι κακό μου έκανε!
Dem Vater grauset' s, er reitet geschwind, Ο πατέρας τρέμει, ιππεύει γρήγορα,
Er halt in Armen das ächzende Kind, κρατάει στην αγκαλιά το παιδί που βογγάει.
Erreicht den Hof mit Muhe und Not; Φθάνει στην αυλή με κόπο και αγώνα.
In seinen Armen das Kind war tot. Στα χέρια του το παιδί ήταν νεκρό
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΝΑΡΗΣ
Σπούδασε μουσική στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με βασικούς καθηγητές στη σύνθεση τον Θόδωρο Αντωνίου και στην κιθάρα τον Κ. Κοτσιώλη, αποφοιτώντας (με διάκριση) και διπλώματα σύνθεσης και κιθάρας. Βραβεύτηκε σε 7 μουσικούς διαγωνισμούς, ανάμεσα τους και οι διαγωνισμοί σύνθεσης: «Γ. Α.Παπαϊωάννου» και «Δ. Δραγατάκη». Έχει αναπτύξει καλλιτεχνική δραστηριότητα στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ιταλία, Πολωνία. Ισπανία. Αίγυπτο. ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Ισραήλ, Σλοβενία, Φινλανδία, Δανία, Ουκρανία κ.ά.). Γνωστοί μουσικοί και σύνολα ερμηνεύουν έργα του και συχνά λαμβάνει καλές κριτικές γι αυτά. Συνέθεσε, έως σήμερα(2007), 40 περίπου έργα: για σόλο όργανα, για μικρά και μεγάλα σύνολα, τραγούδια, χορωδιακή μουσική, ορχηστρικά έργα, συμφωνική καντάτα κ.λπ. Στα έργα του εκλεκτικά χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές και ιδιώματα, επιδιώκοντας να συγκεράσει τη συνθετική αρτιότητα με την επικοινωνιακή αμεσότητα. Ιδιαίτερα τον απασχολούν οι ποικίλες επιδράσεις της μιουσικής στην ανθρώπινη διάθεση και ψυχισμό. Στις δραστηριότητες του επίσης περιλαμβάνονται: διδασκαλία, δισκογραφία, συγγραφή μουσικών βιβλίων, διαλέξεις, σεμινάρια, αρθρογραφία και καλλιτεχνικές διευθύνσεις. Φέτος (2007) του προσφέρθηκε θέση υποψήφιου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο το Yοrk με αντικείμενο τη σύνθεση. Είναι μέλος του Δ. Σ. της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών», διευθυντής του περιοδικού της «Πολύτονον» και πρόεδρος στην «Ελληνική Μουσική Εταιρεία».
ΔΑΦΝΗ ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ
Η σοπράνο Δάφνη Πανουργία σπούδασε τραγούδι στο Ωδείο Αθηνών στην τάξη της Μ.Χαραλαμπίδου. Συνέχισε με τους Φ.Βουτσίνο και Δ. Καλαφάτη. Έχει συνεργαστεί με: την Εθνική Λυρική Σκηνή ('Κiss me Kate' του C.Porter), το στούντιο όπερας της Ε.Λ.Σ. Ήaensel und Grtel' του Ε. Ηumperdinch, 'Δραπέτες της σκακιέρας' του Γ. Κουρουπού, και 'Μαγικός Αυλός' του W. Α. Μozart, " Ελεύθερος σκοπευτής" του Weber, το Εθνικό Θέατρο (πειραματική σκηνή) Ό Χάσης' του Γουζέλη και Ή γυναίκα της Ζάκυθος' του Δ. Σολωμού (σκηνοθ. Σ.Τσακίρη), το χοροθέατρο ΡΟΕΣ, την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών (σε έργα Ρ.Ηindemith, Θ.Αντωνίου, Μ.Κανά κ.α.), την Ορχήστρα των Χρωμάτων, το Μουσικό Σΰνολο Μάνος Χατζιδάκις και αρκετούς συνθέτες (Ν. Μαυρουδή, Α. Παπαστεφάνου, Ν. Κυπουργό, Μ. Γρηγορί-ου, Χ. Αποστολάτου, Γ. Μεταλινό, Γ. Σπούρη, Λ. Κανάρη, Ν.Ταίηλορ κ.α,] και τραγουδοποιούς (Λουδοβίκο των Ανωγείων, Αpurimac, Δ.Τσακνή, Ν. Γεωργάκη) σε συναυλίες παραστάσεις και ηχογραφήσεις. Ήταν μέλος των φωνητικών συνόλων ΆΦΡΟΣ', ΈΜΜΕΛΕΙΑ' και της χορωδίας της Ε.Ρ.Τ. Διδάσκει τραγούδι στο Δημοτικό Ωδείο Ζωγράφου.
ΣΤΕΛΛΑ ΤΣΑΝΗ
Η Στέλλα Τσάνη σπούδασε βιολί κοντά στους Ρόμπερτ Παπαβράμη, Βαγγέλη Παπαδημητρίου και Τάτση Αποστολίδη, από την τάξη του οποίου αποφοίτησε με βαθμό «Άριστα Παμψηφεί και Α' Βραβείο». Έκτοτε βραβεύθηκε σε διαγωνισμούς, ηχογράφησε για το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και τη δισκογραφία, έδωσε πολλά ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου και παρουσίασε πολλά έργα σε πρώτη εκτέλεση. Συνεργάστηκε επί τριετία (2003-2006) ως σολίστ με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών Υπήρξε για 5 χρόνια εξάρχουσα και σολίστ της Πανευρωπαϊκής και Μεσογειακής Ορχήστρας της διεθνούς πολιτιστικής οργάνωσης ΕCUΜΕ. Παρουσίασε κοντσέρτα σε κράτη της Ευρώπης και της Μεσογείου εμφανιζόμενη σε σημαντικούς χώρους υπό τη διεύθυνση σπουδαίων μαέστρων. Είναι ιδρυτικό μέλος του Εllemis Piano Quartet, με το οποίο ηχογράφησε το δίσκο "Works by Brahms and Chausson", αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Το 2005 εκδόθηκε ο δίσκος Έλλάνιον", όπου μαζί με την Έλενα Χούντα στο πιάνο ερμηνεύει έργα Σκαλκώτα, Καλομοίρη, Αντωνίου, Κονιτόπουλου και Κανάρη. Είναι το πρώτο βιολί του κουαρτέτου εγχόρδων 'L' Αnima", με το οποίο - μεταξύ άλλων - έχει εμφανιστεί στο Προεδρικό Μέγαρο και το Μέγαρο Μαξίμου ως προσκεκλημένη της Προεδρίας της Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης. Επίσης, με το ίδιο σχήμα εμφανίστηκε τον Απρίλιο του 2003 στη Στοά του Αττάλου κατά την Τελετή Διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώπιον των 25 ηγετών και αντιπροσωπειών των χωρών μελών, ως προσκεκλημένη του Υπ. Εξωτερικών και της Ελληνικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΛΕΥΚΗ ΚΟΛΟΒΟΥ
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε βιολοντσέλλο στην τάξη του Λευτέρη Παπασταύ-ρου, στο Ωδείο Αθηνών, απ' όπου απέκτησε Δίπλωμα Βιολοντσέλλου με βαθμό «Άριστα και Διάκριση Παμψηφεί». Έλαβε μέρος στα σεμινάρια του Μορζ στην Ελβετία, παρακολούθησε μεταπτυχιακό τμήμα με τον καθηγητή Γιάαπ Κράουτχοφ στην Ολλανδία και συνέχισε τις σπουδές της δίπλα στο Renatto Rίρρο στην Ελλάδα. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μουσική δωματίου και είναι ιδρυτικό μέλος του Εllemis Piano Quartet και του κουαρτέτου εγχόρδων L' Anima. Παράλληλα συνεργάζεται με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, την ορχήστρα Καμεράτα. Έχει δόσει πολλά ρεσιτάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Υπήρξε μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Πειραιά, της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ, της Ορχήστρας των Χρωμάτων και των συγκροτημάτων «Έγχορδα Αθηνών» και «Μαρσύας», καθώς και της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών την περίοδο 1995 - 2001. Ως μέλος του κουαρτέτου εγχόρδων L΄ Αnima εμφανίστηκε σε πολλές εκδηλώσεις, ως προσκεκλημένη της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Προεδρίας της Δημοκρατίας, όπως στο Προεδρικό Μέγαρο, το Μέγαρο Μαξίμου κ.ά.. Τον Απρίλιο του 2003 εμφανίστηκε με το ίδιο σχήμα στη Στοά Αττάλου κατά την Τελετή Διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώπιον των ηγετών και αντιπροσωπειών των 25 χωριών μελών, ως προσκεκλημένη του Υπουργείου Εξωτερικών και της Ευρωπαϊκής Προεδρίας. Με το Εllemis Piano Quartet έχει ηχογραφήσει το δίσκο Works by Brahms and Chausson, ο οποίος εκδόθηκε το 2004 από τη Subways Music αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές.
EΛΕΝΑ ΧΟΥΝΤΑ
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία πέντε ετών και στη συνέχεια, φοίτησε στο Ωδείο Αthenaeum πλάι στη Ντόρα Μπακοπούλου αποκτώντας Δίπλωμα Πιάνου, με Άριστα Παμψηφεί, Α' Βραβείο και Χρυσό Μετάλλιο. Παρακολούθησε μαθήματα τελειο-ποίησης από τους Lev Vlassenko, Gyorgy Sebok και Vladimir Krainev. Το 1995 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Conferenza Musicale Mediterranea, στη Σικελία, όπου και βραβεύτηκε. Έκτοτε εμφανίστηκε οτις γνωστότερες αίθουσες της Ελλάδος, συμμετείχε σε ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου σε Ελλάδα και εξωτερικό και συνέπραξε ως σολίστ με ελληνικές και ξένες συμφωνικές ορχήστρες. Είναι ιδρυτικό μέλος του Εllemis Piano Quartet, με το οποίο ηχογράφησε το CD "Works by Brahms and Chausson". Το 2005 εκδόθηκε το CD "Έλλάνιον", όπου μαζί με τη Στέλλα Τσάνη στο βιολί ερμηνεύει έργα Σκαλκώτα, Καλομοίρη, Αντωνίου, Κονιτόπουλου και Κανάρη. Ηχογραφήσεις της έχουν μεταδοθεί πολλές φορές από ραδιόφωνο και τηλεόραση και έχει ερμηνεύσει πολλά έργα σε πρώτη εκτέλεση. Από μικρή διακρίθηκε για το ταλέντο της στη σύνθεση. Την πρώτη της εμφάνιση την έκανε σε εκπομπή της ΕΡΤ, ερμηνεύοντας μουσική της, σε ηλικία 11 ετών. Αργότερα μελέτησε σύνθεση και ενορχήστρωση με το Βέλγο συνθέτη και αρχιμουσικό Robert Jansenns. Έργα της έχουν ερμηνευτεί από ελληνικές και ξένες ορχήστρες και χορωδίες, από μουσικά σύνολα κάθε είδους, καθώς και από γνωστούς σολίστες.
ΠΑΡΙΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ
Γεννήθηκε και ξεκίνησε μουσικές σπουδές στην Τσεχοσλοβακία. Με υποτροφία του Ελληνικού Ωδείου Αθηνών, συνέχισε τις μουσικές σπουδές του (τάξη Γ. Βατικιώτη) και απέκτησε δίπλωμα βιόλας (1984) και βιολιού (1985), με άριστα παμψηφεί και Α' βραβείο. Το 1983 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Ορχήστρα Νέων της Ε. Ο. Κ. Το 1985 σπουδάζει μεταπτυχιακά στο Βασιλικό Κολλέγιο του Λονδίνου και στη συνέχεια με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και του Πανεπιστημίου, ολοκληρώνει τις σπουδές του με Μaster (1988) στο Μichighan University (με τον Υitzhak Shoten). Το 1987 διακρίθηκε στο διεθνή διαγωνισμό William Primrose των ΗΠΑ. Ιδρυτικό μέλος του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου (με το οποίο ηχογράφησε πλήθος δίσκων), τιμήθηκε από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και. Μουσικών Κριτικών με το Α' βραβείο για την ηχογράφηση όλων των κουαρτέτων εγχόρδων του Ν. Σκαλκώτα (2001) για την εταιρεία ΒΙS. Πλούσια η καλλιτεχνική του παρουσία στην Ελλάδα και το εξωτερικό με ρεσιτάλ, συναυλίες Μουσικής Δωματίου, φεστιβάλ κ.ά. Παρουσίασε σε Α' εκτέλεση στην Ελλάδα τα σημαντικότερα έργα για βιόλα των Βartok, Ηindemith, Βloch, Walton, Μartinu, Τσαλαχούρη κ.ά., αποσπώντας άριστες κριτικές. Ως σολίστ συνέπραξε με τις σημαντικό- τερες ελληνικές ορχήστρες, (ΚΟΑ, ΚΟΘ, ΕΡΤ, Σολίστ της Πάτρας, ορχήστρα των Χρωμάτων κ. ά.), καθώς και με ξένες ορχήστρες (Βιρτουόζοι της Πράγας κ. ά.). Υπήρξε κορυφαίος στις βιόλες στην Εθνική Λυρική Σκηνή και σήμερα (2007) κατέχει την θέση της Α' βιόλας στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική παρουσίαση έργων επτά τεκτόνων μεγάλων κλασσικών συνθετών
σο Ινστιτούτο Goethe Aθηνών
Πραγματοποιήθηκε την 3η Μαρτίου 2007
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
1. Πρόλογος του Σεβ. της Στ. Υψηλάντης αδ. Αλέξανδρου Στεφανίδη
2. Jean Philippe Rameau Pieces de clavencin en concerts (από το Troisime Concet) La Timide, Ρremier & deuxieme Tambourin, μεταγραφή για βιολί, βιόλα και πιάνο.
3. Wolfgang Amadeus Mozart a) Ρiano Quartet nr.1 1ο μέρος: Αllegro β) Δύο άριες για σοπράνο και πιάνο: Ι. «Se il padre perdei...» (άρια της Ίλια) από την όπερα «Ιδομενέας» & II. «Αch ich fuehl's » (άρια της Παμίνα) από την όπερα «Μαγεμένος Αυλός».
4. Eric Satie α) Gnossiennes I & IV για σόλο πιάνο β) Je te veux, Valse pour piano
5. Λεωνίδας Κανάρης: Erlkoenig (ο βασιλιάς τ«ν ξωτικών) σε ποίηση αδ. J.W.Goethe, για σοπράνο και κουαρτέτο με πιάνο.
Το έργο γράφτηκε ειδικά γιοι την εκδήλωση.
6. Joseph Haydn Piano trio in G major Hob.XV/25 (για βιολί, τσέλο, πιάνο) 2ο μέρος: Ροco adagio,
3ο μέρος: Finale: Rondo, in the Gypsies' style
7. Jean Sibelius: Τέσσερα Τραγούδια για σοπράνο και πιάνο
α) «Εvening» ορ.17 - nr.6, β) «Βlack rose» ορ.36 - nr.1
γ) «Ιngalill» ορ.36 - nr.4 δ) «Ηey Ιιο, the wind and the rain» ορ.60 - nr.27.
8. Alexander Scryabin Δύο Etudes για πιάνο (op.2 - nr.1 & op.8 - part 2- nr.12)
9. Franz Liszt 2η Ραψωδία σε διασκευή για κουαρτέτο με πιάνο.
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
Piano Quartet «Ellemis»
Στέλλα Τσιάνη: Bιολί
Πάρις Αναστασιάδης: Bιόλα
Λευκή Κολοβού: Τσέλο
Ελενα Χούντα: Πιάνο
Δάφνη Πανουργιά: Σοπράνο
Εισαγωγικές σημειώσεις του μουσικοκριτικού Γιώργου Λεωτσάκου
ΓΙΑ ΜΑΣ ΤΟΥΣ «ΘΥΡΑΘΕΝ» που ευτυχήσαμε να προσεγγίσουμε κάπως τον Ελευθεροτεκτονισμό και να τον εκτιμήσουμε απροκάλυπτα, αντιπροσωπεύει θεσμό πνευματικό, όλως άσχετο με εκκοσμικευμένες θρησκευτικές εξουσίες, διακριτικό και καλοπροαίρετο, αξιοθαύμαστης συνέχειας μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Θεσμό, άρρηκτα δεμένο με,τα ιδεώδη του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού του 18ου αι. στον οποίο οφείλουμε ιός σήμερα τα όποια κατάλοιπα ελευθερίας και αξιοπρέπειας επέζησαν του χαλεπότατου 20ου αι.
Η Στοά «Υψηλάντης» πιστή, όπως θα δούμε, στην ιστορία της, επέλεξε να εορτάσει την ΙΟΟετηρίδα της (1907 - 2007) με μία συναυλία, εκτός των «πεπατημένων» της μουσικής μας ζωής, παρουσιάζοντας μας επτά από τα μεγαλύτερα ονόματα της παγκόσμιας μουσικής, τα οποία ...ήσαν ελεύθεροι τέκτονες.
Ακόμη και εγώ, ως τέκτονα γνώριζα κυρίως τον υπερκόσμιο Μότσαρτ, ενώ κάτι σχετικό είχα συγκρατήσει μόνο για το Σιμπέλιους: έτσι πρόσφατα πληροφορήθηκα την τεκτονική ιδιότητα μεγίστων της μουσικής όπως οι Ραμώ, Χάϋντν, Σκριάμπιν, Σατί και Αιστ. Εντελώς συμπτωματικά μερικές από τις ελάχιστες ευτυχισμένες στιγμές των τρυφερότερων παιδικών μου χρόνων όφειλα στη στοργή που με περιέβαλαν τέκτονες της Στοάς «Ο Μέλης».
Στον προσφιλέστατο μου Αλέξανδρο Στεφανίδη. · Σεβάσμιο της Στοάς «Υψηλάντης», πρότεινα λοιπόν να προλογίσω τη συναυλία: σαν μια μικρή χοή στι; σκιές υπέροχων ανθρώπων όπως ο τεραστίας παιδείας Αλέκος Τζατζόπουλος, ο Αντώνης Γριμάλδης, ο Μιχάλης Αναγνωστόπουλος, ο Μανωλάκης Αμπάρτζογλου και άλλοι που πάντα αναπολώ συγκινημένα.
Η άγνοια μου περί την τεκτονικήν ιδιότητα όχι μόνον των επτά του προγράμματος αλλά πολύ περισσότερων μεγάλων συνθετών, οφείλεται απλώς στην αύξουσα ερευνητικήν ενασχόλησίν μου με την Έντεχνη Ελληνική Μουσική: ο γενάρχης της Νικόλαος Χαλικιόπουλος -Μάντζαρος (1795 -1872) αν δεν ήταν και ο ίδιος-τέκτων, όπως ο φίλος του Διονύσιος Σολωμός, διατηρούσε στενότατες σχέσεις με την Τεκτονικήν Στοά Κερκύρας . Επιστρέφοντας όμως στο παγκόσμιο τεκτονικό και πνευματικό γίγνεσθαι, με το οποίο η τότε Ελλάδα (ιδίως τα Επτάνησα) ήταν πολύ περισσότερο συνδεδεμένη, επισημαίνω ότι και στις δυο τελευταίες εκδόσεις του, το παγκοσμίου κύρους Τhe New Grove Dictionary of Music and Musicians (Λονδίνο, 1980, σ. 20, και Λονδίνο 2001, σ. 29 τόμους), αφιερώνει εκτενέστατα λήμματα στην "Μasonic music" (Τεκτονική μουσική): στην α' εκδ. (τομ. 11ος, σσ. 753-56) του Cecil Hill, στη β' εκδ. (τομ. 16ος, σσ. 39-42) των Ηill και Roger J.V.Cotte. Όμως πολύ εκτενέστερο, 9 ολόκληρες σελίδες, ήταν το λήμμα «Freimaurermusik», 25 χρόνια πριν από την πρώτη έκδοση του New Grove, στην ανάλογης εμβέλειας γερμανική μουσικήν εγκυκλοπαίδεια ΜGG (τομ. 5ος, εκδ. Κάσσελ και Βασιλεία, 1955, σσ. 887-904) που συνυπέγραψαν οι Ραul Νettl και Roger (J.V.) Cotte (ο τελευταίος την ενότητα για την τεκτονική μουσική στη Γαλλία).
Η Στοά «Υψηλάντης» οφείλει την ονομασία της σε μια από τις αγνότερες και ευγενέστερες μορφές της Εθνικής Παλιγγενεσίαw, τον μαρτυρικόν Αλέξανδρο Υψηλάντη (γ. Κωνσταντινούπολη 1792 - θ. Βιέννη. 1828). Ο πατέρας του Κωνσταντίνος (γ. Κωνσταντινούπολη 1760: - θ. Κίεβο 1816), ηγεμόνας της Μολδαβίας και Βλαχίας, κατά πληροφορία του ακαδημαϊκού Σ. Κουγέα. που όμως στάθηκε αδύνατον να διασταυρώσω, «ήτο (...) και άριστος μουσικός» (Λεξικό Ελευθερουδάκη, τομ. 12ος, σ. 517). Όσο για την ίδια τη Στοά, αρχές 1912, ίδρυσε την Ελληικήν Ωδικήν Εταιρεία, με επικεφαλής τον τραγουδοποιό και διευθυντή χορωδίας Νικόλαο Κόκκινο, με σκοπό τη μουσική μόρφωση των ευρύτερων μαζών και των νέων. Η πρώτη της συναυλία, για χορωδία και ορχήστρα, με έργα Ροδίου Σαμάρα (τον Ύμνσν προς Βάκχον. σε κείμενο Γεωργίου Τσακοπούλου), και άγνωστα (χαμένα) έργα Θεόφραστου Σακελλαρίδη, δόθηκε με εξαιρετικήν επιτυχία, στο Δημοτικό Θέατρο, 8 και 19.4.1912. Η εταιρεία υπήρξε προφανώς βραχύβια: στις 5 Οκτ. 1912, η Ελλάδα κήρυττε τον πόλεμο στην Τουρκία.....
Συνθέτες και έργα:
Οι αναφορές όπως συνεγράφησαν από τον κ. Γιώργο Λεωτσάκο στο πρόγραμμα της συναυλίας.
Απόψε εκτελείται ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ένα από αυτά. το Τρίτο - (παραλείπεται μόνον το α' μέρος του, La Popliniere) το β' μέρος, La timide (= η συνεσταλμένη), σχετικά αργό, σε. λα ελ. ακολουθούν δυο γοργότατα «ταμπουρίνια» (γ' και δ') πάντα στη λα, με εναλλαγές μείζονος και ελάσσονος, πριν επαναληφθεί η La Timide
Ακούγονται απόψε το β" Ροco Ada- gio σπην ασυνήθιστη τονικότητα της μι μείζονος, με γοητευτικά φευγα- λέους υπαινιγμούς του ελάσσονος τρόπου και το γ' μέρος Rondo all onga- rese, διαβολικά γρήγορο, με εντυπωσιακές αλλαγές μείζονος ελάσσονος.
α) Κουαρτέτο με πιάνο, σολ ελ. έργο Κ. 478 (τελείωσε 16.10.1785), πρώτο τριών ομοειδών κουαρτέτων, που ζητούσε από το Μότσαρτ ο Βιεννέζος εκδότης F.Α. Ηofmeister, τελικά ο συνθέτης ολοκλήρωσε μόνον δυο. Κατά το μουσικολόγο Αlec Hyatt King, το μέρος του πιάνου αναπέμπει στη δεξιοτεχνικότερη γραφή τvnν μοτσάρτειων κοντσέρτων.
Το α' μέρος, που ακούγεται απόψε, είναι γραμμένο στην τραγική για τον Μότσαρτ, τονικότητα της σολ ελάσσονος (παρβλ. Κουϊντέτο έγχορδων έργο Κ. 516 και Συμφωνία αρ. 40). Αρχίζει με ένα δραμα-τικότατο θέμα 6 φθόγγvν σε ταυτοφωνία που αναπτύσσεται σε ένα θείο αρμονικό «κιάρο - σκούρο, εναλλαγές φωτός-σκότους, απροσδόκητες μέσα στο προσδοκώμενο, ενώ το β' θέμα (παράλληλες τρίτες στο πιάνο) είναι στη μείζονα. Το μέρος κορυφώνεται δραματικότβτα προαναγγέλοντας σχεδόν το κουαρτέτο του Σούμπερτ « Ο Θάνατος και η Kόρη».
β) Άρια της Ίλια, Se perdei il parde [Αν τον πατέρα μου έχανα], από τη β' πράξη της 3πρακτης όπερας Ιδομενέας, έργο Κ. 366, κείμ. G.Β. Varesco, «πρώτη»: Μόναχο 29.1.1781. Ερωτευμένη με τον Ιδαμάντη, γιο διάδοχο του Ιδομενέα, βασιλιά της Κρήτης, που μόλις έχει επιστρέψει από μακρά θαλασσινή περιπλάνηση, η πριγκίπισσα Ίλια, αισχμάλωτη κόρη του Πριάμου εξομολογείται στον Ιδομενέα πώς τον νιώθει σαν πατέρα της, σε μιαν υπέροχη άρια σε μι υφ. μείζονα, ευρηματικά ενορχηστρωμένη για έγχορδα και τέσσερα ξύλινα πνευστά. Μορφή: περίπου Α-Β-Α-Γ-Δ, όπου το Β (αναφορά στα δεινά της) είναι σε ελάσσονα τρόπο, ενώ το Γ, χαρακτηρίζουν παράδοξες κατιούσες έβδομες της φωνής.
γ) Άρια της Παμίνα Ach ich fuehl's (Αχ, το νιώθω) από τη β' πράξη της 2πρακτης, κατ' εξοχήν «τεκτονικής» όπερας. Ο Μαγικός Αυλός, έργο Κ. 620, κείμ. Εmmanuel Schikaneder, «πρώτη»: Βιέννη, 30.9.1791. Το έργο, ουσιαστικά, είναι μια καινοτόμος, για την εποχή (βρισκόμαστε στις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης), παρουσίαση σε ευρύτερο κοινό, του τελετουργικού της συμβολικής μυήσεως στον Α' βαθμό εισδοχής στον τεκτονισμό. Η άρια εκφράζει την απελπισία της νέας, όταν ο καλός της Ταμίνο, που πρέπει να περάσει τη δοκιμασία της σιωπής την αγνοεί, σε συνταρακτικό σολ ελάσσονα και μέτρο 6/8. στηρίζεται όλη σε ένα και μόνο «λυγμικό» συνοδευτικό σχήμα. Κάθε νότα πάλλεται από πάθος, διοχετευμένο σε υπέροχες φωνητικές κολορατούρε: και «αρπίσματα» 16ων.
Τα 4 που ακούγονται απόψε, αποκαλύπτουν μέγιστο συνθέτη «λήντερ» για φωνή και πιάνο, ίσως όχι κατώτερο των Σούμπερτ και Βολφ.
Εκπληκτικός γνώστης των ηχοχρωμάτων της πιανιστικής τοστιέρας με το απέραντο εκφραστικό τους, φάσμα και της φωνής, επικοινωνεί άμεσα με το στίχο, δημιουργώντας μελωδήματα που η κομψότητα τους, όπου χρειάζεται αμιλλάται τη δραματικότητά τους. Τίτλοι των τράγουδιών:
1) Δειλινό (1898) σουηδική ποίηση Α.V. Forsman - Koskimies)αρ. 6 από τα Επτά Τραγούδια, έργο 17
2) Μαύρα ρόδα (1899, σουηδική ποίηση Ε. Josephson) αρ. 1 από τα Έξη Τραγούδια, έργο 36.
3) Θροίστε καλαμιές (1900. σουηδική ποίηση G. Froeding), αρ. 4 από τα Έξη Τραγούδια, έργο 36.
4) Χέι, χο!Αγέρας και βροχή (1909. Σαίξπηρ: Δωδέκατη Νύχτα), αρ. 2 από τα Δύο Τραγούδια, έργο 60, για το θεατρικό έργο, για φωνή και πιάνο ή κιθάρα.
Υποβλητικότατες μινιατούρες τα αρ. 1 και 4. Δειλινό: ήρεμη καντιλένα, πάνω σε συγχορδίες - τρίηχα στην ψηλότερη περιοχή του πιάνου και σε ένα πρόσκαιρο πέρασμα στην ελάσσονα, υπαγορευμένο από το κείμενο. Το σαιξπηρικό Αγέρας και Βροχή : σκωπτικό σκίτσο σε μι μείζον, με λα δίεση, και μέτρο 6/4, χαρακτηριστικό του Σιμπέλιους, πάνω σε μια έμμονη, πλην ανάγλυφη ρυθμική συνοδεία. Σχεδόν στροφικό, δίχως την εύστοχη εναλλαγή φωνητικής γραμμής και πιανιστικής συνοδείας στη β' από τις 3 «στροφές». Δραματικότατα και εκτενέστερα, τα αρ. 2 και 3. Επωδός του αρ. 2: γιατί η θλίψη έχει πάντα μαυροπέταλα ρόδα. Ήρεμη μελωδία σε ρε μείζ. - φα δίεση ελ., πιανιστική συνοδεία με αρπίσματα δωδεκάηχων σε 16α, αλλά και τρέμολι. με δραματικότατη κατακλείδα συγχορδίες «φορτίσσιμο». Το κείμενο του αρ. 3. θυμίζει λαϊκή μπαλάντα. Πάνω σε αρπίσματα 32ων που κορυφώνονται δραματικά σε «τρέμολι» αναπολεί το φόνο από ληστές της όμορφης Ίνγκαλιλ. πέρυσι την άνοιξη...
Οι αποψινές δυο νεανικές σπουδές του είναι απερίφραστα ρομαντικές. Η δημοφιλέστατη Σπουδή αρ. 1, έργο 2 (1886-9), σε ντο δίεση ελάσσονα, θυμίζει κάπως την Επαναστατική του Σοπέν. Παράφορο ανιόν θέμα που αρχίζει με διάστημα πέμπτης, επαναλαμβάνεται στο δραματικότατο κορύφωμα, αλλ' αντιπαρατίθεται με ένα δεύτερο θέμα, περισσότερο υποταγμένο. Εξίσου ορμητική είναι και η Σπονδή, αρ. 12, έργο 8 (1894), σε ρε δίεση ελάσσονα, που ρυθμικά στηρίζεται στην αντίθεση ανάμεσα στα τρίηχα και ζεύγη ογδόων (αριστερό χέρι).
EΡΙΚ ΣΑΤΙ (Εric Satie, 1866-1925) από τους μεγαλύτερους εκκεντρικούς της τέχνης όλων των εποχών,τρυφερός, άμεσος, ιδιοφυώς λιτός και απέρριτος, πρόδρομος τοϊν Ντεμπυσσύ και Ραβέλ, προντα-νταϊστής και προ-σουρρεαλιστής, συγγραφέας απολαυστικά θεότρελλων κειμένων: επιλογή- μετάφραση τους (Μαρία Ευσταθιάδου) κυκλοφόρησε ελληνικά με τίτλο. ΕκτόςΉχου, εκδ. Καοτανιώτη (Αθήνα, 1990). Το αρ. 1 από τα 6
κομμάτια του για πιάνο (1889, 1890-93, 1897) με το μυστηριώδη, «ελληνίζοντα» τίτλο Gnossiens , σε τρόπο της φα ελ. δίχως διαστολές του μέτρου, αφήνει εντυπώσεις απόκοσμου αργού βαλς. Το ίδιο και το αρ. 2 διατονική μελωδία με υπέροχες αρμονικές νύξεις. Ενώ το βαλς Σε θέλω (Je te veux, 1901 ) μεταγραφή για πιάνο ενός τραγουδιού καμπαρέ, ανάλαφρη μελωδία πάνω σε συνηχήσεις διαστημάτων 7ης και 9ης, προοριζόταν για μια δόξα καμπαρέ για την οποία ο Σατί. που τη συνόδευε στο πιάνο έγραψε, όπως έλεγε, «ανατριχιαστικές μπούρδες» (Επί λέξει: des rudes saloperies).
ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΩΤΣΑΚΟΣ
μουσικολόγος - μουσικοκριτικός
Ο Λεωνίδας Κανάρης γράφει για την σύνθεση του:
Ο κορυφαίος Γερμανός ποιητής Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε (1749 - 1832) θεωρείται από τα σημαντικότερα πνεύματα της ανθρωπότητας. Το (κλασικό πλέον) έργο του, δεν κατατάσσεται σε καμία συγκεκριμένη λογοτεχνική σχολή. Τις αφομοίωσε όλες και τις ξεπέρασε. Το παρακάτω ποίημα του (μπαλάντα),είναι από τα πλέον γνωστά και βασίζεται σε θρύλους της Βόρειας Ευρώπης με τον όποιο συμβολισμό τους. Το έγραψε το 1782 εμπνεόμενος από μια ανάλογη ιστορία που άκουσε. Η μελωποίησή του επιδιώκει την άρτια απόδοση του κειμένου και της ατμόσφαιρας του μέσα από εξπρεσιονιστικές (και όχι μόνο) μουσικές αναφορές. Ανάμεσα στα άλλα, ο Γκαίτε υπήρξε και τέκτονας και αυτό αποτέλεσε αφορμή ώστε να επιλεγεί για τη σημερινή εκδήλωση.Το έργο, που είναι ιδιαίτερα απαιτητικό για τους ερμηνευτές, γράφτηκε ειδικά για την επέτειο.
ERLKOEMIG (O BΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΞΩΤΙΚΩΝ)
Wer reiter so spät durch Nacht und Wind? Ποιος ιππεύει τόσο αργά μέσα στη νύχτα και τον αέρα; Es ist der Vater mit seinem Kind; Είναι ο πατέρας και το παιδί του.
Es hat den Knaben wohl in dem Arm, Έχει το αγόρι καλά στην αγκαλιά του,
Er fabt ihn sicher, er hält ihn warm. το κρατάει σφιχτά, το κρατάει ζεστό.
-Mein Sohn, was birgst du so bang dein Gesicht? -Γιε μου, γιατί κρύβεις με τόση αγωνία το πρόσωπο;
-Siehst, Vater, du den Erlkönig nicht? -Δεν βλέπεις εσύ πατέρα τον δράκοντα;
Den Erlenkönig mit Krön' und Schweif ? Τον δράκοντα με στέμμα και ουρά;
-Mein Sohn, es ist ein Nebelsteif. -Γιε μου, αυτό είναι η καταχνιά
«Du liebes Kind, komm geh mit mir! «Εσύ αγαπητό παιδί, έλα, πήγαινε με μένα!
Gar schöne Spiele spiel' ich mit dir; Πολύ ωραία παιχνίδια θα παίξω εγώ με σένα.
Manch' bunte Blumen sind an dem Strand; Μερικά πολύχρωμα λουλούδια βρίσκονται στην παραλία.
Meine Mutter hat manch' gülden Gewand.» Η μητέρα μου έχει μερικές χρυσές φορεσιές.»
-Mein Vater, mein Vater, und hörest du nicht. -Πατέρα, πατέρα μου, δεν ακούς,
Was Erlenkönig mir leise verspricht? τι μου υπόσχεται ο δράκοντας;
-Sei ruhig, bleibe ruhig, mein Kind! -Να είσαι ήσυχος, μείνε ήσυχος παιδί μου!
In dürren Blättern säuselt der Wind. Στα ξερόφυλλα σφυρίζει ο αέρας
«Willst, feiner Knabe, du mit mir gehn? «Θέλεις γλυκό αγόρι να έρθεις με μένα;
Meine Töchter sollen dich warten schon; Οι κόρες μου θα σε περιμένουν κιόλας,
Meine Töchter führen den nächtlichen Reihn στήνουν νυχτερινό χορό στον Ρήνο,
Und wiegen und tanzen und singen dich ein.» θα σε νανουρίσουν, θα χορεύουν και θα
τραγουδούν για σένα.»
-Mein Vater, mein Vater, und siehst du nicht dort -Πατέρα, πατέρα μου δεν βλέπεις εκεί
Erlkönigs Töchter am dustern Ort? τις κόρες του δράκοντα σε σκοτεινό τόπο;
-Mein Sohn, mein Sohn, ich seh' es genau; -Γιε μου, γιε μου, βλέπω ότι
Es scheinen die alten Weiden so grau. οι γέρικες λυγαριές φαίνονται τόσο γκρίζες.
«Ich liεbe dich, mich reizt deine schöne Gestalt; «Σ' αγαπώ, με συνεπαίρνει η όμορφη σου φιγούρα,
Und bist du nicht willig, so brauch' ich Gewalt.» κι αν δεν είσαι πρόθυμος, θα χρησιμοποιήσω βία.»
-Mein Vater, mein Vater, jetzt fabt er mich an! -Πατέρα, πατέρα μου, αυτός με πιάνει!
Erlkönig hat mir ein Leids getan! Ο δράκοντας κάτι κακό μου έκανε!
Dem Vater grauset' s, er reitet geschwind, Ο πατέρας τρέμει, ιππεύει γρήγορα,
Er halt in Armen das ächzende Kind, κρατάει στην αγκαλιά το παιδί που βογγάει.
Erreicht den Hof mit Muhe und Not; Φθάνει στην αυλή με κόπο και αγώνα.
In seinen Armen das Kind war tot. Στα χέρια του το παιδί ήταν νεκρό
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΝΑΡΗΣ
ΔΑΦΝΗ ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ
ΣΤΕΛΛΑ ΤΣΑΝΗ
ΛΕΥΚΗ ΚΟΛΟΒΟΥ
EΛΕΝΑ ΧΟΥΝΤΑ
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία πέντε ετών και στη συνέχεια, φοίτησε στο Ωδείο Αthenaeum πλάι στη Ντόρα Μπακοπούλου αποκτώντας Δίπλωμα Πιάνου, με Άριστα Παμψηφεί, Α' Βραβείο και Χρυσό Μετάλλιο. Παρακολούθησε μαθήματα τελειο-ποίησης από τους Lev Vlassenko, Gyorgy Sebok και Vladimir Krainev. Το 1995 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Conferenza Musicale Mediterranea, στη Σικελία, όπου και βραβεύτηκε. Έκτοτε εμφανίστηκε οτις γνωστότερες αίθουσες της Ελλάδος, συμμετείχε σε ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου σε Ελλάδα και εξωτερικό και συνέπραξε ως σολίστ με ελληνικές και ξένες συμφωνικές ορχήστρες. Είναι ιδρυτικό μέλος του Εllemis Piano Quartet, με το οποίο ηχογράφησε το CD "Works by Brahms and Chausson". Το 2005 εκδόθηκε το CD "Έλλάνιον", όπου μαζί με τη Στέλλα Τσάνη στο βιολί ερμηνεύει έργα Σκαλκώτα, Καλομοίρη, Αντωνίου, Κονιτόπουλου και Κανάρη. Ηχογραφήσεις της έχουν μεταδοθεί πολλές φορές από ραδιόφωνο και τηλεόραση και έχει ερμηνεύσει πολλά έργα σε πρώτη εκτέλεση. Από μικρή διακρίθηκε για το ταλέντο της στη σύνθεση. Την πρώτη της εμφάνιση την έκανε σε εκπομπή της ΕΡΤ, ερμηνεύοντας μουσική της, σε ηλικία 11 ετών. Αργότερα μελέτησε σύνθεση και ενορχήστρωση με το Βέλγο συνθέτη και αρχιμουσικό Robert Jansenns. Έργα της έχουν ερμηνευτεί από ελληνικές και ξένες ορχήστρες και χορωδίες, από μουσικά σύνολα κάθε είδους, καθώς και από γνωστούς σολίστες.
ΠΑΡΙΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου