Μελέτη του ιστορικού αναλυτή Αλέξανδρου Στεφανίδη
Είναι εντυπωσιακά τα στοιχεία μιας έρευνας και μελέτης για τη δράση, την εξέχουσα προσωπικότητα και την πατριωτική πορεία που διέγραψε μία ομάδα φωτισμένων πρωτοπόρων κοινωνιστών που ήταν και Τέκτονες.
Θα μιλήσουμε για τον Κοινωνικό Τεκτ. αυτόν δηλ. που ενδιαφέρεται πέραν της ηθικής διάπλασης των μελών του και για κοινωνικούς προβληματισμούς άρα και με την Πολιτική. Εμείς όμως δεν θα πολιτικολογήσουμε, απλά θα εξετάσουμε μερικά ιστορικά γεγονότα του 19ου αιώνα.
Θα μιλήσουμε για πολίτες που έκαναν αυστηρή κριτική "στο σύστημα" που μάχονταν για την ελευθερία, την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι οποίοι αναζητούσαν ριζικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές .
Αυτοί ήταν οι επονομαζόμενοι Ριζοσπάστες, καινοτόμοι της εποχής τους ή ακόμη επαναστάτες ενάν- τια στην καταπίεση της εξουσίας και μερικές φορές αναρχικοί.
Αλλά πώς και πού προέκυψαν αυτοί οι ριζοσπάστες, χρονικά και τοπικά.
Θα ανατρέξουμε λοιπόν και πάλι στην μεγάλη περίοδο του ανθρώπινου μεγαλείου που ανέτειλε με τον διαφωτισμό. Εκεί στο τέλος του 18° αιώνα με την Γαλλική Επανάσταση, τους πεφωτισμένους διδασκάλους, τις μυστικές εταιρείες και τις κοινωνικές συγκρούσεις. Στους Καρμπονάρους, στους Ιταλούς και Πολωνούς πατριώτες, στους Ρώσους Δεκεμβριστές. Έτσι γεννήθηκαν τα οράματα που πίστεψαν οι επαναστάτες της Ευρώπης στα μέσα πλέον του 19ου αιώνα και αναγνωρίζονται ως μεγάλες μορφές και σήμερα.
Αναφέρομαι στους φιλοσόφους - Γάλλους επαναστάτες , αδ. Ρroudhon, Saint Simon, Ρεκλού, στους Ιταλούς αδ. Μazzini, Βιιonarottϊ, Nic. Tomazeο και τον ορμητικό πολεμιστή αδ. Garibaldi και στους Ρώσους αδ. Mπακούνιν, Κροπότκιν και Λένιν.
Ας εστιάσουμε όμως την προσοχή μας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη , δηλ. την Ιταλία και την Ελλάδα που μας ενδιαφέρει ειδικότερα.
Όλα τα ιδεολογικά ρεύματα της εποχής πέρασαν από την Ιταλία στα Ιόνια νησιά και κατόπιν στην Ελλάδα. Και είπα Ιταλία, ορθότερα, την κατακερματισμένη Ιταλία όπου όλες οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής είχαν ιδρύσει μικρά προτεκτοράτα. Εκεί έπνεε το πνεύμα του Risorgimento (της Παλιγγενεσίας) και της ενοποίησης.
Το πνεύμα του Μazziniϊ και του Βιιonarottϊ για ένα φιλελεύθερο σοσιαλισμό.
Αυτοί ήταν οι εκφραστές ενός πρώιμου κουμμουνισμού.
Τα Ιόνια νησιά λόγω της γειτνίασης με την Ιταλία δέχτηκαν όλες αυτές τις ιδεολογικές επιδράσεις και αφουγκράστηκαν από νωρίς τον επαναστατικό πυρετό.
Αλλά, ας ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας.
Ελλάδα λοιπόν, 27 Σεπτεμβρίου του 1831 και ο χρόνος σταμάτησε με την δολοφονία του μεγάλου Έλληνα και 1ου κυβερνήτη της Ελλάδος, του αδ. Ιωαν. Καποδίστρια . Γεγονός καταστροφικό για το μέλλον της Ελλάδος, που εξ αιτίας του αναγκάστηκε να δεχθεί την δοτή Βασιλεία, βρισκόμενη σε μια εποχή ανασυγκρότησης (Παλινόρθωση), που έγινε η αιτία οπισθοδρόμησης και δεινών, στη διάρκεια των επομένων ετών.
Ο 2ος υπουργός εξωτερικών του Τσάρου, Νesselrode,είπε: " Η Ελλάδα.
θα νοιώσει με την πάροδο του χρόνου όλο και περισσότερο την απώλεια ενός αναντικατάστατου άνδρα, τον οποίο ο Τσάρος είχε περιβάλει με όλη του την εκτίμηση."
Ο Αδ. Καποδίστριας ήταν μόνον 55 ετών.
Κηδεμονία λοιπόν των μεγάλων δυνάμεων με την καθιέρωση της Ελέω Θεού Μοναρχίας του Όθωνα. Μάιος 1832. Πολιτικοί ανταγωνισμοί, ξεπουλημένες συνειδήσεις, λαϊκή εξαθλίωση. Επανάσταση του Καλλέργη την 03/09/1843 για την κατάκτηση και τη χορήγηση Συντάγματος.
Το 1854 αρχίζει ο Κριμαϊκός πόλεμος. Γάλλοι, Άγγλοι και Τούρκοι πολεμούν τους Ρώσους , που ταπεινώνονται.
Οι υπόδουλοι Έλληνες βρίσκουν την ευκαιρία με την βοήθεια των ελεύθερων Ελλήνων, των εθνικών εταιρειών και εθελοντών, να επαναστατήσουν στη Θεσσαλία Ήπειρο, Μακεδονία και Κρήτη. Οι Τούρκοι με την βοήθεια των Μεγ. Δυνάμεων απωθούν τους Έλληνες και καταπνίγουν όλες τις εστίες. Παράλληλα οι Αγγλογάλλοι στέλνουν στρατό επιτήρησης στον Πειραιά που παραμένει επί 2,5 χρόνια. Ο Όθων και η Ελληνική Κυβέρνηση υποχρεώνονται να αποσύρουν τους Έλληνες αξιωματικούς.
Ο Όθων ήταν οπαδός της Μεγάλης ιδέας του Κωλέττη, όπως διετυπώθη αυτή στην Εθνοσυνέλευση του Ιανουαρίου 1844 και πάντα ονειρευόταν μία τέτοια ουτοπική εξέλιξη.
Λίγο αργότερα, το 1859 άρχισε ο αντιδυναστικός αγώνας ενάντια στην απολυταρχική του διακυβέρνηση. Ακολουθεί η Ναυπλιακή επανάσταση του 1862.
Ο Όθων υπό την πίεση των Αγγλογάλλων και την γενική δυσαρέσκεια αποφάσισε να παραιτηθεί και να φύγει από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1862. Ο πολιτικός αναβρασμός εκφράζεται με κάθε είδους αντίδραση και κοινωνική διαμαρτυρία. Ιδρύονται πολιτικοί σύλλογοι. Ρήγας, Εθνικό φρόνημα, Ιερός Αγων, η Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία σε πολλές Βαλκανικές χώρες κ.α. Θα σταθώ μόνο στο Σύλλογο Ρήγα Φεραίο.
Ο λόγος της ίδρυσης του περιγράφεται στη διακήρυξη της 10.11.1862, αποσπασματικά διαβάζω:
'' Η επανάστασις δεν ετελείωσε διότι ο σκοπός αυτής τελικός, δεν ήτο η εκθρόνισις του Όθωνος μόνη. αλλά η ανάπλασις και θεμελίωσις της κοινωνίας και θεμελίωσις νέας πολιτικής τάξεως ...αν δεν αναμορφωθή η Ελληνική κοινωνία, θα αλλάξωμεν αυθέντην τον οποίον μας επέβαλαν οι ξένοι "...
Τα μέλη που είχε ο Σύλλογος ήταν 143. Δεν είναι εύκολο να ανιχνευθούν πολλοί τεκτ. εκτός από τους αδ. Ν.Σαρίπολο, Αλεξ. Πραϊδη (ο οποίος κατατάχθηκε στους γαριβαλδινούς που πήγαν στην Iταλία ως εθελοντές για να πολεμήσουν εναντίον των αυστριακών στρατευμάτων κατοχής), Γεωργ. Ζαβιτσιάνο, Φλογαϊτη Θεόδωρο. Επίσης τον μετέπειτα Πρωθυπουργό αδ. Επαμ.Δεληγιώργη ως νέο και φέρελπι πολιτικό που συμπορευόταν με τις αρχές του Ρήγα.
Μία από τις ανοικτές πολιτικές πράξεις του Ρήγα ήταν η υποστήριξη της εκλογής του Πρίγκηπα Αλφρέδου της Αγγλίας ως νέου Βασιλέως των Ελλήνων. Μετά το δημοψήφισμα ο Αλφρέδος συγκέντρωσε 240000 ψήφους έναντι 14000 όλων των άλλων υποψηφίων !
Το δίλημμα ήταν Αλφρέδος ή Δημοκρατία
Και η πρόταση του Ρήγα ήταν... "αν δεν γινόταν δεκτός ο Αλφρέδος, τότε... Κάτω ο Θρόνος, παρά να πέσει η Ελλάς ας πέση η Μοναρχία ''. Ο σύλλογος αυτός ήταν βραχύβιος και διαλύθηκε μετά από μερικούς μήνες.
Τι γινόταν όμως στην Ιόνιο Πολιτεία, η οποία εγνώρισε επίσης πολλούς αφέντες(Ενετούς, Γάλλους, Ρώσους και Αγγλους);
Τα πράγματα είχαν μια άλλη τροπή . Η επικυριαρχία δεν ήταν στυγνή. Υπήρξε παράλληλα μια θετική επίδραση μιας ανώτερης παιδείας και καλλιέργειας, μουσικής και τεχνών. Κουλτούρας με μια λέξη, μακράν συγκρινόμενη με εκείνη της Οθωμανικής βαρβαρότητας .
Οι Επτανήσιοι, είχαν την ευκαιρία της εύκολης μετακίνησης προς τα Ιταλικά Πανεπιστήμια όπου σπούδασαν και έγιναν κοινωνοί των νέων ρευμάτων και ιδεών. Ειδικώτερα η διακυβέρνηση των Αγγλων μετά την ήττα των Γάλλων του Ναπολέοντα, σύμφωνα με την Συνθήκη των Παρισίων η διακυβέρνηση απ ό τους Αγγλους ήταν μακροχρόνια, κράτησε από το 1815 έως το 1864.
Ο πρώτος κυβερνήτης των Ηνωμένων Πολιτειών των Ιονίων Νήσων, Μaitland, άσκησε σκληρή, ανελεύθερη και αυταρχική διακυβέρνηση. Εκτός των άλλων ήταν και φιλότουρκος, διακήρυττε την ουδετερότητα των Ιονίων, αλλά υποδεχόταν τα Τουρκικά πλοία και τα ανεφοδίαζε.
Κάθε κίνηση ενάντια στους Οθωμανούς τιμωρείτο σκληρά με εξορίες, φυλακίσεις και βασανιστήρια
Μετά το 1822 άλλαξε κάπως η εξωτερική πολιτική της Αγγλίας με τον φιλέλληνα Canning. Φωτεινή εξαίρεση ήταν η ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας το 1824 δηλ. του πρώτου Πανεπιστημίου στον Ελλαδικό χώρο.
Από το 1830 εμφανίζονται οι πρώτες μαχητικές φιλελεύθερες κινήσεις εναντίον των Άγγλων και σκέψεις για την Ένωση.
Μεταξύ των άλλων πρωτοστατούν ο αδ. Φραγκίσκος Πυλαρινός, με τον Γερ. Λιβαδά, ιδεολογικό αρχηγό της αγροτιάς κ.α. Η διακυβέρνηση της Επτανήσου σε όλη τη διάρκεια της Αγγλικής "προστασίας" παρουσίασε αυξομειώσεις, σκληρότητας και φιλελευθερισμού.
Ξεχώρισε η αρμοστεία του Αντιστράτηγου - Λόρδου John Colborne, Baron of Saton,, Κυβερνήτη (1842-1849) ήταν ξεχωριστή, φιλελεύθερη και προοδευτική. Αυτός αναδιοργάνωσε το εκπαιδευτικό σύστημα, επέτρεψε την ίδρυση Λεσχών, ιδιωτικών τυπογραφείων, ελευθερία του τύπου, την εκλογή Δημοτικών Συμβουλίων και πολλά άλλα οικονομικά και διοικητικά μέτρα.
Ο διάδοχος του Henri Ward ήτανα αντιδραστικός κυβερνήτης που χάλασε το λαμπρό έργο του βαρώνου Seaton. Aκούστε τι έγραφε ενας από τους εξορισμένους ηγέτες, ο Ριζοσπάστης Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος " Πολυχρόνιος, πολυβάσανος και πολυστένακτος η επί των Αντικυθήρων αιχμαλωσία μου"
H τακτική αυτή των Αγγλων δεν άργησε να φέρει τις αντιδράσεις των Επτανησίων.
Η Ι0ετία του 1850 ήταν πολλή κρίσιμη γιατί τότε εκδηλώθηκαν πολλά φιλελεύθερα κινήματα, ιδίως στη γειτονική Ιταλία.
Πολλοί Ιταλοί, πολιτικοί φυγάδες, βρήκαν καταφύγιο στα Ιόνια νησιά. Έτσι ξεκίνησε μία ζύμωση και επιρροή. Οπως ήταν επόμενο οι επτανήσιοι πολιτικοί άνδρες υιοθέτησαν τις διάφορες έξωθεν επιρροές αλλά και τα τοπικά ρεύματα που μορφοποίησαν τις πολιτικές ομάδες τους.
Η πιο μαχητική πολιτική κίνησης αυτής της εποχής, ονομάστηκε Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός
Αυτή στρέφονταν κυρίως ενάντια στην Αγγλοκρατία . Χρονικά μιλάμε για την περίοδο 1847 - 1864, προεκτεινόμενη προς πίσω μερικά χρόνια.
Στην Ελλάδα του 1855 ο αστικός πληθυσμός ήταν μόλις 8% και ο αγροτικός 70%. Το 75% των καλλιεργησίμων κτημάτων ανήκαν σε μεγάλα τσιφλίκια. Ας μην ξεχνάμε ότι οι πρώην kοτζαμπάσηδες έχουν καταλάβει πάλι καίριες θέσεις στο νεοσύστατο κρατικό μηχανισμό.
Στα Επτάνησα της ίδιας εποχής εμφανίζονται διάφοροι πολιτικά κόμματα. - Το πρώτο ήταν το Μεταρρυθμιστικό, μετριοπαθές εθνικό, που ζητούσε μεταρρυθμίσεις στην διοίκηση και ένωση με την Ελλάδα .
Εκεί συναντάμε την ηγετική μορφή του αδ. Πέτρου Βράϊλα Αρμένη ενός φωτισμένου Κερκυραίου πατριώτη, φιλοσόφου και λογίου, επίσης του αδ. Ανδρέα Μουστοξύδη, σπουδαίου Ιστορικού και λογίου ακαδημαϊκού στην Γαλλία και Μόναχο, πολέμιου της Αγγλικής κατοχής και αργότερα υπέρμαχου της Ένωσης, του αδ. Στέφανου Παδοβά, νομικού, εισαγγελέως . βουλευτή και Πρόεδρου της Ιονίου Βουλής, του αδ. Ιωαν. Πετριτσόπουλου ποιητή και λόγιου, συνεκδότη της εφημερ. Πατρίς και βουλευτή, του αδ. Αντωνίου Δάνδολου , του αδ. Σωκράτη Κουρή κ.α. πολλών.
Το δεύτερο κόμμα ήταν οι Ριζσπάστες Radical, μαχητικοί κοινωνιστες (προδρομο σοσιαλιστικό ) που απαιτούσε ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη, αλλά και την ένωση με την Ελλάδα.Το κίνημα αυτό είχε εδραιωθεί κυρίως στην Κεφαλονιά και Ζάκυνθο.
Παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από το Ψήφισμα της Ιονίου Βουλής του 1850 που επεδόθη στους Άγγλους.
Μας μένει όμως και το τρίτο ανεξάρτητο κόμμα που αποκαλούνταν Προστασιανό ή Καταχθόνιο, διότι θεωρείτο Αγγλόδουλο και εξυπηρετούσε τις προσωπικές φιλοδοξίες των οπαδών και τις απολαβές από την συνεργασία του με τους προστάτες Άγγλους, κάτι σαν τους δικούς μας Κοτζαμπάσηδες. Αυτό το ύποπτο και προδοτικό κόμμα ήταν βεβαίως και ο στόχος των άλλων δύο που μόλις σας ανέφερα.
Το 1858 επήλθε μια διάσπαση των Ριζοσπαστών λόγω της φυλάκισης και εξορίας των ηγετών της (Μομφεράτου - Ιακωβάτου) που έφερε εξασθένηση και αντιπαραθέσεις μεταξύ των παλαιών αληθών και νέων ενωτικών μελών (Κωνσταντίνου Λομβάρδου).
Η ψήφιση της Ένωσης με την Ελλάδα έγινε στην Ιόνια Βουλή από τους Μεταρρυθμιστές, Νέους Ριζοσπάστες Ενωτιστές του Λομβάρδου και τους Καταχθόνιους, ενώ οι γνήσιοι παλιοί Ριζοσπάστες του Ιακωβάτου και Μομφεράτου απείχαν!
Όλος ο ιδεολογικός αγώνας γινόταν εκτός από την φυσική παρουσία των ηγετών, στα τοπικά διοικητικά όργανα, μέσω τις ελευθεροτυπίας στις εφημερίδες της εποχής
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πύρινα, επαναστατικά άρθρα κυρίως ενατιίον των Άγγλων κυρίως, αλλά και μεταξύ των διαφόρων κομμάτων.
Σας αναφέρω τις πιο γνωστές εφημερίδες της εποχής, ο Φι/λελεύθερος. ο Ρήγας. η Αναγέννησης, η Αλήθεια, ο Εργάτης των ριζοσπαστών, ο Φίλος του Λαού των Προστασιανών, ο Φιλαλήθης, η Πατρίς, το Μέλλον. η Ένωσκ των Μεταρρυθμιστών. Στα έντυπα αυτά μπορεί κανείς να διαβάσει πολλά κείμενα των αδ. Τεκτ. της εποχής. Θα προσθέσω και το σπουδαίο περιοδικό τηες εποχής, "Νέος Ελληνομνήμων" με πλούσια ύλη, που από το 1843 εκδόθηκαν 21 τόμοι από τον αδ. Ανδρέα Μουστοξύδη και αργότερα από τον Αδ. Σπυρ. Λάμπρου.
Το φθινόπωρο του 1860 στην Αθήνα ιδρύθηκε κομιτάτο με σκοπό την προώθηση των προοδευτικών δημοκρατικών και φιλελεύθερων ιδεών. Την συμμετοχή στον αντιβασιλικό αγώνα αλλά και της αποστολής Εθελοντών αγωνιστών στο πλευρό του Γαριβάλδη και του Μazzini, για την Ιταλική ενοποίηση, ενάντια στην Αυστριακή παρουσία.
Ηγετική μορφή στο κομιτάτο αυτό ήταν ο Κεφαλλονίτης καθηγητής της Φιλοσοφίας (Παν. Αθηνών) αδ. Φραγκίσκος Πυλαρινός, ο οποίος αφού εξορίστηκε από τα Επτάνησα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και δημοσιογραφούσε εναντίων των Άγγλων.Αυτοί όμως πέτυχαν να φυλακισθεί στο Παλαμήδι του Ναυπλίου! Αλλά και από το Πανεπιστήμιο τον απέλυαν για τις ανατρεπτικές του ιδέες.
Άλλος προοδευτικός ασυμβίβαστος Ιθακήσιος, αδ. Τέκτων ήταν ο Πλάτων Δρακούλης, νομικός και κοινωνιολόγος. Δημοσιογραφούσε στην φιλελεύθερη εφημερίδα του αδ. μας Τιμολέοντος Φιλήμονα, Αιών και στην σοσιαλιστική εφημερίδα και περιοδικό Αρδην που σημαίνει Εκ Θεμελίων. Έτσι πίστευε πως έπρεπε να αλλάξει το Κοινωνικό οικοδόμημα "εκ θεμελίων ". Εκλέχτηκε βουλευτής και συνέγραψε πολύ αξιόλογες σοσιαλιστικές πρωτοπόρες μελέτες , βιβλία και άρθρα σε περιοδικά όπως (το Εγχειρίδιον του Εργάτη, την Έρευνα και το φιλοσοφικό Φως εκ των Ένδον).
Στην Κων/πολη αρχίζουν να δημιουργούνται επίσης σύλλογοι, λέσχες και πολιτιστικές οργανώσεις , μεταξύ πολλών, ξεχωρίζει ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κων/πόλεως που θα πρωτοστατήσει σε επαναστατικές ενέργειες. Και φτάνουμε στην έξοδο του Όθωνα το 1863 και στην εγκατάσταση του προεπιλεγμένου από τους Άγγλους , Γεωργίου του Α' ως νέου Βασιλέως των Ελλήνων το 1864 με προίκα τα Ιόνια νησιά. Θα αναρωτηθείτε τι έγινε ο εκλεγμένος του δημοψηφίσματος Αλφρέδος;
Tίποτα, αγνοήθηκε, διότι θα συναντούσε την άρνηση της Ρωσσίας κι έτσι η Αγγλική διπλωματία βρήκε εναλλακτικά τον πιό ουδέτερο αλλά οπωσδήποτε ανήκοντα στη σφαίρα της Αγγλικής επιρροής Δανό ανήλικο πρίγκιπα. Γεώργιο.
Τον Μάιο του 1864 πραγματοποιήθηκε η Ενωση με την Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας αυξάνεται με τις 360.000 επτανησίων, στο 1.460.000. Οι Επτανήσιοι βουλευτές θα συμμετέχουν πλέον ισότιμα στην Ελληνική Βουλή.
Έτσι το ανήσυχο αλλά ώριμο πνεύμα της Επτανήσου θα μεταπηδήσει στην Αθήνα και θα φέρει δυναμικά την αντίληψη ενός γνήσιου δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού, ενάντια στα παλαιά πολιτικά κόμματα, τουλάχιστον για μια περίοδο έως το τέλος του 19ου αιώνα.
Η ένωση τόνωσε το Εθνικό αίσθημα και ανύψωσε τη Μεγάλη Ιδέα και όλες τις μικρότερες πολιτικές παραλλαγές και Φούγκες , οι οποίες απετέλεσαν τον πυρήνα του ιδεολογικού οράματος του Ελληνισμού (δηλ. την εθνική ενοποίηση, την απελευθέρωση όλων των ελληνικών εδαφών και πληθυσμών).
Εν τω μεταξύ στη Βαλκανική υπάρχουν μεγάλες αλλαγές, όπως η ένωση Βλαχίας με την Μολδαβία (1859) και η δημιουργία της Ρουμανίας, η εμφάνιση της κίνησης του πανσλαβισμού με την νέα εξωτερική πολιτική της Ρωσίας που αργότερα ενδυναμώνει την εθνική υπόσταση της Βουλγαρίας με Βουλγαρική εκκλησιαστική Εξαρχία του 1870 και την συνθήκη του Αγ. Στέφανου 1878. Και δεν θα παραλείψω τον Πανγερμανισμό του Μπίσμαρκ το 1867 και την υπαγωγή της Βοσνίας Ερζεγοβίνης στη σφαίρα επιρροής της Αυστροουγγαρίας.
Συνεχίζοντας την ερευνά μου, διαπίστωσα με έκπληξη ότι πολλοί από τους προαναφερόμενους Ριζοσπάστες εμφανίζονται να συμμετέχουν στην Αθήνα το 1875 σε έναν άλλο νεώτερο πολιτικό Σύλλογο Ρήγα με 400 μέλη περίπου, μεταξύ τους πολλοί Τεκτ. Ως Πρόεδρος το 1877, αναφέρεται ο Αδ. της Στ. Πυθαγόρας Αναστ. Στούπης, Νομικός, Υφηγητής Πανεπιστημίου, Αρεοπαγίτης. Δυο χρόνια μετά αναλαμβάνει Πρόεδρος ο αδ. Αλεξ. Ολύμπιος Δικηγόρος. Ως μέλος ο αδ. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (εγγονός του Γέρου του Μωριά) , με το δημοσιογραφικό ψευδώνυμο Φαλέζ, βουλευτής, ο αδ. Αριστείδης Ρούκης, δημοσιογράφος και βουλευτής το 1872, που συνελήφθη το 1879 για τις ιδέες του. Παράλληλα εκδίδεται και η ομώνυμη εφημερίδα Ρήγας, όπου δημοσιεύονταν πύρινα άρθρα. Δ/ντης εφημερ. ο Αδ. Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος ο αρχισυντάκτης του Αιώνα. Κάτω από τον τίτλο Ρήγας, υπήρχε η επεξήγηση "Εφημερίς των Αρχών της Ανατολικής Ομοσπονδίας "!
Σκοπός της ίδρυσης ήταν η πλήρης Πολιτική Ελευθερία, η εναντίωση απέναντι στην φαυλοκρατία και συναλλαγή, η Αδελφοποίηση των λαών της Ανατολής υπό την μορφή της Ανατολικής Ομοσπον- δίας. Πάλι εμφανίζεται το όραμα του Ρήγα που όμως στη διάρκεια τόσων 10ετιών γίνεται ένα ελαστικό σύμβολο, (αλλάζει μορφή και στόχο).
Σε πολλά δημοσιεύματα ο Σύλλογος μιλά για την αναγκαιότητα αποτροπής του Πανσλαβισμού.
Στελέχη του Ρήγα συμμετέχουν και σε άλλες μυστικές οργανώσεις, όπως το Κομιτάτο της Εθνικής Σωτηρίας και ο Εθνικός Δεσμός. Ο Σύλλογος Ρήγας φαίνεται ότι σταμάτησε τη δράση του το 1880 .
Σχετικά ο δημοσιογράφος αδ. Αριστ. Ρούκης αναπολεί και γράφει σε άλλο έντυπο της εποχής " επί των ημερών του μακαρίτου Ρήγα"
Επισημαίνω τη χρήση του ονόματος ΡΗΓΑΣ και η διαπίστωση της έκδοσης και κυκλοφορίας ενός περιοδικού στην Τεργέστη του 1844 και 4 εφημερίδων με τον τίτλο Ρήγας στη Ζάκυνθο 1851, στην Κέρκυρα 1871, στην Αθήνα 1876 και στο Βόλο 1885 !
Νομίζω ότι αξίζουν λίγα λόγια για τους αδ. μέλη του Ρήγα. Μια μεγάλη μορφή φιλελεύθερου αγωνιστή και μέλους του Ρήγα, ήταν αυτή του τέκτονα Γεώργιου Φιλάρετου, Διδάκτορας Νομικού και δημοσιογράφου, με διεθνή παρουσία στα Νομικά θέματα. Ο Φιλάρετος εξέδωσε την αντιβασιλική εφημερίδα Ριζοσπάστης 1908-10. (Ο Φιλάρετος αργότερα πώλησε τον τίτλο στον Γιάννη Πετσόπουλο, ο οποίος εξέδωσε εφημερίδα με αυτό τον τίτλο το 1916 στην Θεσσαλονίκη σαν όργανο της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ).. Εζελέγη βουλευτής, υπουργός Δικαιοσύνης και αριστίνδην Γερουσιαστής. Ήταν συνεργάτης του Ελ.Βενιζέλου.
Μία ακόμη κορυφαία πρωτοπόρα υπερήφανη τεκτοηκή παρουσία ήταν εκείνη του Αντεισαγγελέα αδ. Ρόκκου Χοϊδά . Η ζωή του ήταν μια περιπέτεια γεμάτη αγώνες. Εξελέγη πολλές φορές Βουλευτής. Ο Χοϊδάς και ο Τιμ. Φιλήμων είχαν προσφέρει την βουλευτική τους αποζημίωση υπέρ της Εθνικής Άμυνας και τις ανάγκες του απελευθερωτικού αγώ\ρα των υποδούλων αδελφών. Σε κάποια περίπτωση για να υπερασπιστεί και προστατέψει άγνωστους διαδηλωτές έξω από τη Βουλή παρενέβη και τάβαλε με τον συνταγματάρχη και βουλευτή Δ. Στάικο, με τελικό αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά σε μονομαχία τιμής ! Λίγο αργότερα 1888 φυλακίστηκε με 3ετη ποινή, για ένα εμπρηστικό άρθρο στο περιοδικό Ραμπαγά. εναντίον του Βασιλέως Γεωργίου και του διαδόχου Κων/νου. Οι συνθήκες κράτησης του στις φυλακές Χαλκίδος, ήταν άθλιες. Η υγεία του ήταν κλονισμένη, όμως δεν καταδέχτηκε να υποβάλει αίτηση χάριτος. Έτσι δυστυχώς κατέληξε άδοξα μια φλογερή ψυχή!
Ο λόγος του όμως έχει καταγραφεί στα Πρακτικά μιας συνεδριάσεως του Ρήγα και τον κάνει να ζει ακόμη, Παραθέτω το απόσπασμα:
O πατήρ των ιδεών μας, ο εθνομάρτυρας Ρήγας, όταν εκήρυττε την Ελλάδα μεγάλην από του Ίστρου μέχρι του Ταινάρου και αδελφήν τωνν αναξιοπαθούντων λαών της Ανατολής , μεθ' ων ήννόει να την συνδέση εν δημοκρατική ομοσπονδία, δεν εφαντάζετο ότι θα έλθη εποχή αθλία, άδοξου εκστρατείας μέχρι Δομοκού και πετσωματικής δυναστείας εξοπλίσεως... (πόλεμος στην Θεσσαλία 1875).
Πρέπει να αναφερθώ όμως και στην προσωπικότητα του αδ. Τιμ. Φιλήμονα γιου του μεγάλου Ιστορικού του 1821, Ιωάννη, Νομικού και Δημοσιογράφου, βουλευτή και Δημάρχου Αθηναίων το 1888. Ιδρυτού της Βιβλιοθήκης της Βουλής και της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρίας (Παλ. Βουλή). Μιας φιλελεύθερης πατριωτικής παρουσίας . Οι αδ. Χοϊδάς, Φιλήμων και Φιλάρετος μαζί με
κάποιους άλλους συνέστησαν το 1882 το πρώτο Δημοκρατικό Κόμμα στην Ελλάδα.
Η ταυτόχρονη παρουσία στην πολιτική του Χαρίλαου Τρικούπη έφερε την εποχή εκείνη την καθιέ- ρωση της "αρχής της Δεδηλωμένης" που αποτέλεσε τον σοβαρότερο φραγμό στις επεμβάσεις του Παλατιού στην δημοκρατική διακυβέρνηση του τόπου.
Όταν ξεκίνησα την έρευνα και μελέτη μου δεν φαντάστηκα ότι θα οδηγούμην στη μυθιστορηματική αλλά ατελέσφορη ιστορία του διαδόχου Πρίγκηπα Μουράτ Ε'. Οντως μέσα από την συνύπαρξη και συναντίληψη στις τεκτ. στοές της Κωνσταντινούπολης, Union d' Orient (1858), Etoile de Bosphore (1856), Oreintal Lodge με τον αδ. Κλεάνθη Σκαλιέρη, Στεφ. Σκουλούδη, και αρκετούς άλλους Ελληνες, Οθωμανούς, Γάλλους και Αγγλους τέκτονες άρχιζε να συζητείται η υλοποίηση και δημιουργία ενός ισότιμου φιλελεύθερου Κράτους των λαών της Ανατολής,
Υψηλά ιστάμενοι φιλελεύθεροι και ριζοσπάστες Τούρκοι αξιωματούχοι και Ελληνες μύησαν τον πρίγκηπα Μουράτ Ε΄ το 1872.
Στις 17.05.1876 καθαιρείται ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ και ανακηρύσσεται Σουλτάνος ο Μουράτ ο Ε' . Αρχίζει άμεσα μία διοικητική μεταρρύθμιση και νέο Σύνταγμα. Δημιουργείται το 1° Οθωμανικό κοινοβούλιο.
Ο Μουράτ επικοινωνεί με τον αδ. Επαμ. Δεληγιώργη για συνεργασία των δύο λαών.
Εν τω μεταξύ αυτοκτονεί ο καθαιρεθείς Αμπντούλ Αζίζ . Η αρχική ηρεμία χαλά και μετά από τρεις μήνες (19.8.1876) ο Μουράτ καθαιρείται και περιορίζεται ως φρενοβλαβής στο παλάτι Τζιραγάν. Ανέρχεται στον θρόνο ο Αβδούλ Χαμίτ (1876-1909). Αναστέλλονται όλες οι συνταγματικές παραχωρήσεις της Τανζιμάτ . Εξορίζεται ο φιλοευρωπαϊοτής αδ. Μιδάτ Πασάς, η σχεδιαζόμενη προσέγγιση Ελλήνων και Οθωμανών ναυαγεί. Οι Έλληνες και Τούρκοι φίλοι του Μουράτ προσπαθούν να βοηθήσουν και να τον απελευθερώσουν, (4/1877).
Δυστυχώς αποτυγχάνουν και συλλαμβάνονται. Ο Κλ. Σκαλιέρης με την βοήθεια φίλων του κρύβεται και διαφεύγει στην Ελλάδα τον Αύγουστο το 1878, έχοντας χάσει όλη την περιουσία του. Έτσι έληξε κι αυτή η ευκαιρία ειρηνικής υλοποίησης του σχεδίου της Ανατολικής ιδέας.
Αλλά η ιστορία της Ανατολικής Ομοσπονδίας δεν τελειώνει εδώ.
Τριάντα χρόνια μετά την υπόθεση του Μουράτ , έχουμε την επανάσταση των Νεότουρκων 8/1908.
Οι πρωτεργάτες Τούρκοι αξιωματικοί Τεκτ. Ταλάατ Πασάς, Εμβέρ Μπέης, Σεμπαχεδδίν Πρίγκηψ, Ισμαήλ Κεμάλ , Σαδίκ πασάς, προσπαθούν να ανατρέψουν του Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ και ζητούν την εφαρμοστή του Συντάγματος του 1876. Όλη η Οθωμανική αυτοκρατορία πάλλεται από ενθου-σιασμό και από την Τεκτονική τριλογία "Ελευθερία - Ισότης - Αδελφότης" συμπληρωμένο από το σλόγκαν " Ή σωτηρία βρίσκεται στη Γνώση''. Όλοι οι λαοί ανεξαιρέτως ξέχασαν ότι τους χώριζε .
Από την Ελληνκή πλευρά έχουμε τους νεότερους θιασώτες της Ανατολικής ιδέας (1908 - 1912) με κύριους εκπροσώπους τους ιδρυτές της Οργάνωσης Κων/πόλεως Ιωνα Δραγούμη και Αθαν. Σουλιώτη Νικολαίδη. αλλά και τον γιο του Κλ. Σκαλιέρη Γεώργιο και πολλούς παλαιούς αδ. Αλέξ. Ολύμπιο, Αθαν. Βρυζάκη, Γιώργο Θεοτόκη, Νεοκλή Καζάζη αλλά και σύσσωμο το πλήρωμα της Στ. Αρμονία κ.α.
Ο τεκτ. αδελφός του Πρίγκηπα Σεμπαχεδίν, Φασλή Μπέης, θα μιλήσει το καλοκαίρι του 1908 στη Στοά Υψηλάντης για τη δημιουργία ενός Ανατολικού Ομόσπονδου κράτους, βασισμένου στις Τεκτονικές αρχές και τη συνεργασία των Ελλήνων και Οθωμανών Τεκτόνων, με τους Φιλελεύθερους.
Δυστυχώς η στάση του Κομιτάτου, Ένωσις και Πρόοδος, των Νεότουρκων γρήγορα εμφανίζει μια καθαρά εθνικιστική μιλιταριστική αντίληψη, διαφωνεί με το άλλο παρακλάδι των Φιλελευθέρων του Σεμπαχεδίν και πλέον χάνεται κάθε ελπίδα συνεννόησης με τους Έλληνες και τους άλλους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Σημειώνω μια αναλαμπή όπου θα συναντήσουμε την πρότυπο ιδέα του Ρήγα να αναβιώνει σε νέα σχήματα συνεργασίας ως Συμφωνο το Βαλκανικής Συνεννόησης του 1930 με κύριους υποστηρικτές τους αδ. Ελ. Βενιζέλο και Αλεξ. Παπαναστασίου και του Μουσταφά Κεμάλ, όπως επίσης η τελευ- ταία ειρηνική αναλαμπή της Βαλκανικής Εntente του 1934 μεταξύ Ρουμανίας, Γιουγκοσλαβίας, Τουρκίας και Ελλάδος. Χρονικά η προσπάθεια αυτή συμπίπτει με την επικράτηση του Φασισμού .
Το συμπέρασμα από αυτή τη μικρή μελέτη είναι η διαπίστωση ότι υπήρξαν πολλοί Τέκτονες πρωτεργάτες, ενεργοί και ανήσυχοι πατριώτες, αγωνιστές που έβλεπαν και μάχονταν την κοινωνική αδικία.
Που διώχτηκαν και υπέφεραν για τις ιδέες και τους αγώνες τους.
Που ζήσανε και αγωνιστήκανε υιοθετώντας τα ίδια δύσκολα άπιαστα όνειρα του
Ρήγα Φεραίου , της Μεγ. Ιδέας, της Βαλκανικής Ανατολικής Ομοσπονδίας, του
δημιουργού της Μεγ. Ελλάδος αδ. Ελευθ. Βενιζέλου.
"Οι καιροί ου μενετοί"... μακάρι να μπορούσαν οι σημερινοί Ελληνες τέκτονες να ενωθούν μέσα από τα ιδεώδη της τεκτ. κοσμοθεωρίας ...
γιατί ήρθε η ώρα μιας παρέμβασης ριζοσπαστικής μιας άρδην μεταβολής, μιας άλλης κοινωνικής μεταρρύθμισης .
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ
Νοέμβριος 2012
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
Κείμενα για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό . Γ. Αλισανδράτος.
Η Ελλάδα του Γεωργίου Α' . Μιχ. Ε. Σακελλαρίου.
Το Πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη ιδέα. Έλλη Σκοπετέα.
Η Μεγάλη Ιδέα. Εduard Driault
Η Ελληνική Πολιτική και Κοινωνική Ιστορία 1821-1940. Π. Πετρίδης.
Η Ιταλική Ενοποίηση και η Μεγάλη Ιδέα. Αντ. Λιάκος.
Η Ελλάδα και το Ανατολικό ζήτημα 1875-1881. Ευαγ. Κωφός.
Η Επανάσταση του 1878. Μιλτ. Σεΐζάνης.
Ρόκκος Χοϊδάς. Σπ. Λουκάτος
Παναγιώτης Πανάς. (Ένας Ριζοσπάστης ρομαντικός) Ερασμία Σταυροπούλου.
Φιλελευθερισμός Σοσιαλισμός και Εθνικισμός στη Νεότερη Ευρώπη. Ι. Δημάκης.
Συμβολή στην Έρευνα της Ελληνικής Πολιτικής Ζωής στο 19" αιώνα. Χαρ. Κοριζής.
Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας. Νικ. Σβορώνος
Διον. Ρώμας και η Ελληνική Εθνεγερσία . Ντ. Κονόμος.
Τα Ελληνικά Πολιτικά Κόμματα. Γρ. Δαφνή.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους . Εκδ. Αθηνών.
Ιστορία της Ελλάδος. Ασπρέα.
Οι Φιλελεύθεροι στην Επανάσταση του 1862. Αντ. Λιάκος.
Η διάθλαση των επαναστατικών ιδεών 1830-1850. Αντ. Λιάκος
Λεύκωμα Σ. Στ. Πυθαγόρας 1881-1931. 50ετηρίς.
Αφιέρωμα στην Επτάνησο Εφημ. Καθημερινή 7 Ημέρες.
Είναι εντυπωσιακά τα στοιχεία μιας έρευνας και μελέτης για τη δράση, την εξέχουσα προσωπικότητα και την πατριωτική πορεία που διέγραψε μία ομάδα φωτισμένων πρωτοπόρων κοινωνιστών που ήταν και Τέκτονες.
Θα μιλήσουμε για τον Κοινωνικό Τεκτ. αυτόν δηλ. που ενδιαφέρεται πέραν της ηθικής διάπλασης των μελών του και για κοινωνικούς προβληματισμούς άρα και με την Πολιτική. Εμείς όμως δεν θα πολιτικολογήσουμε, απλά θα εξετάσουμε μερικά ιστορικά γεγονότα του 19ου αιώνα.
Θα μιλήσουμε για πολίτες που έκαναν αυστηρή κριτική "στο σύστημα" που μάχονταν για την ελευθερία, την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι οποίοι αναζητούσαν ριζικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές .
Αυτοί ήταν οι επονομαζόμενοι Ριζοσπάστες, καινοτόμοι της εποχής τους ή ακόμη επαναστάτες ενάν- τια στην καταπίεση της εξουσίας και μερικές φορές αναρχικοί.
Αλλά πώς και πού προέκυψαν αυτοί οι ριζοσπάστες, χρονικά και τοπικά.
Θα ανατρέξουμε λοιπόν και πάλι στην μεγάλη περίοδο του ανθρώπινου μεγαλείου που ανέτειλε με τον διαφωτισμό. Εκεί στο τέλος του 18° αιώνα με την Γαλλική Επανάσταση, τους πεφωτισμένους διδασκάλους, τις μυστικές εταιρείες και τις κοινωνικές συγκρούσεις. Στους Καρμπονάρους, στους Ιταλούς και Πολωνούς πατριώτες, στους Ρώσους Δεκεμβριστές. Έτσι γεννήθηκαν τα οράματα που πίστεψαν οι επαναστάτες της Ευρώπης στα μέσα πλέον του 19ου αιώνα και αναγνωρίζονται ως μεγάλες μορφές και σήμερα.
Αναφέρομαι στους φιλοσόφους - Γάλλους επαναστάτες , αδ. Ρroudhon, Saint Simon, Ρεκλού, στους Ιταλούς αδ. Μazzini, Βιιonarottϊ, Nic. Tomazeο και τον ορμητικό πολεμιστή αδ. Garibaldi και στους Ρώσους αδ. Mπακούνιν, Κροπότκιν και Λένιν.
Ας εστιάσουμε όμως την προσοχή μας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη , δηλ. την Ιταλία και την Ελλάδα που μας ενδιαφέρει ειδικότερα.
Όλα τα ιδεολογικά ρεύματα της εποχής πέρασαν από την Ιταλία στα Ιόνια νησιά και κατόπιν στην Ελλάδα. Και είπα Ιταλία, ορθότερα, την κατακερματισμένη Ιταλία όπου όλες οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής είχαν ιδρύσει μικρά προτεκτοράτα. Εκεί έπνεε το πνεύμα του Risorgimento (της Παλιγγενεσίας) και της ενοποίησης.
Το πνεύμα του Μazziniϊ και του Βιιonarottϊ για ένα φιλελεύθερο σοσιαλισμό.
Αυτοί ήταν οι εκφραστές ενός πρώιμου κουμμουνισμού.
Τα Ιόνια νησιά λόγω της γειτνίασης με την Ιταλία δέχτηκαν όλες αυτές τις ιδεολογικές επιδράσεις και αφουγκράστηκαν από νωρίς τον επαναστατικό πυρετό.
Αλλά, ας ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας.
Ελλάδα λοιπόν, 27 Σεπτεμβρίου του 1831 και ο χρόνος σταμάτησε με την δολοφονία του μεγάλου Έλληνα και 1ου κυβερνήτη της Ελλάδος, του αδ. Ιωαν. Καποδίστρια . Γεγονός καταστροφικό για το μέλλον της Ελλάδος, που εξ αιτίας του αναγκάστηκε να δεχθεί την δοτή Βασιλεία, βρισκόμενη σε μια εποχή ανασυγκρότησης (Παλινόρθωση), που έγινε η αιτία οπισθοδρόμησης και δεινών, στη διάρκεια των επομένων ετών.
Ο 2ος υπουργός εξωτερικών του Τσάρου, Νesselrode,είπε: " Η Ελλάδα.
θα νοιώσει με την πάροδο του χρόνου όλο και περισσότερο την απώλεια ενός αναντικατάστατου άνδρα, τον οποίο ο Τσάρος είχε περιβάλει με όλη του την εκτίμηση."
Ο Αδ. Καποδίστριας ήταν μόνον 55 ετών.
Κηδεμονία λοιπόν των μεγάλων δυνάμεων με την καθιέρωση της Ελέω Θεού Μοναρχίας του Όθωνα. Μάιος 1832. Πολιτικοί ανταγωνισμοί, ξεπουλημένες συνειδήσεις, λαϊκή εξαθλίωση. Επανάσταση του Καλλέργη την 03/09/1843 για την κατάκτηση και τη χορήγηση Συντάγματος.
Το 1854 αρχίζει ο Κριμαϊκός πόλεμος. Γάλλοι, Άγγλοι και Τούρκοι πολεμούν τους Ρώσους , που ταπεινώνονται.
Οι υπόδουλοι Έλληνες βρίσκουν την ευκαιρία με την βοήθεια των ελεύθερων Ελλήνων, των εθνικών εταιρειών και εθελοντών, να επαναστατήσουν στη Θεσσαλία Ήπειρο, Μακεδονία και Κρήτη. Οι Τούρκοι με την βοήθεια των Μεγ. Δυνάμεων απωθούν τους Έλληνες και καταπνίγουν όλες τις εστίες. Παράλληλα οι Αγγλογάλλοι στέλνουν στρατό επιτήρησης στον Πειραιά που παραμένει επί 2,5 χρόνια. Ο Όθων και η Ελληνική Κυβέρνηση υποχρεώνονται να αποσύρουν τους Έλληνες αξιωματικούς.
Ο Όθων ήταν οπαδός της Μεγάλης ιδέας του Κωλέττη, όπως διετυπώθη αυτή στην Εθνοσυνέλευση του Ιανουαρίου 1844 και πάντα ονειρευόταν μία τέτοια ουτοπική εξέλιξη.
Λίγο αργότερα, το 1859 άρχισε ο αντιδυναστικός αγώνας ενάντια στην απολυταρχική του διακυβέρνηση. Ακολουθεί η Ναυπλιακή επανάσταση του 1862.
Ο Όθων υπό την πίεση των Αγγλογάλλων και την γενική δυσαρέσκεια αποφάσισε να παραιτηθεί και να φύγει από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1862. Ο πολιτικός αναβρασμός εκφράζεται με κάθε είδους αντίδραση και κοινωνική διαμαρτυρία. Ιδρύονται πολιτικοί σύλλογοι. Ρήγας, Εθνικό φρόνημα, Ιερός Αγων, η Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία σε πολλές Βαλκανικές χώρες κ.α. Θα σταθώ μόνο στο Σύλλογο Ρήγα Φεραίο.
Ο λόγος της ίδρυσης του περιγράφεται στη διακήρυξη της 10.11.1862, αποσπασματικά διαβάζω:
'' Η επανάστασις δεν ετελείωσε διότι ο σκοπός αυτής τελικός, δεν ήτο η εκθρόνισις του Όθωνος μόνη. αλλά η ανάπλασις και θεμελίωσις της κοινωνίας και θεμελίωσις νέας πολιτικής τάξεως ...αν δεν αναμορφωθή η Ελληνική κοινωνία, θα αλλάξωμεν αυθέντην τον οποίον μας επέβαλαν οι ξένοι "...
Τα μέλη που είχε ο Σύλλογος ήταν 143. Δεν είναι εύκολο να ανιχνευθούν πολλοί τεκτ. εκτός από τους αδ. Ν.Σαρίπολο, Αλεξ. Πραϊδη (ο οποίος κατατάχθηκε στους γαριβαλδινούς που πήγαν στην Iταλία ως εθελοντές για να πολεμήσουν εναντίον των αυστριακών στρατευμάτων κατοχής), Γεωργ. Ζαβιτσιάνο, Φλογαϊτη Θεόδωρο. Επίσης τον μετέπειτα Πρωθυπουργό αδ. Επαμ.Δεληγιώργη ως νέο και φέρελπι πολιτικό που συμπορευόταν με τις αρχές του Ρήγα.
Μία από τις ανοικτές πολιτικές πράξεις του Ρήγα ήταν η υποστήριξη της εκλογής του Πρίγκηπα Αλφρέδου της Αγγλίας ως νέου Βασιλέως των Ελλήνων. Μετά το δημοψήφισμα ο Αλφρέδος συγκέντρωσε 240000 ψήφους έναντι 14000 όλων των άλλων υποψηφίων !
Το δίλημμα ήταν Αλφρέδος ή Δημοκρατία
Και η πρόταση του Ρήγα ήταν... "αν δεν γινόταν δεκτός ο Αλφρέδος, τότε... Κάτω ο Θρόνος, παρά να πέσει η Ελλάς ας πέση η Μοναρχία ''. Ο σύλλογος αυτός ήταν βραχύβιος και διαλύθηκε μετά από μερικούς μήνες.
Τι γινόταν όμως στην Ιόνιο Πολιτεία, η οποία εγνώρισε επίσης πολλούς αφέντες(Ενετούς, Γάλλους, Ρώσους και Αγγλους);
Τα πράγματα είχαν μια άλλη τροπή . Η επικυριαρχία δεν ήταν στυγνή. Υπήρξε παράλληλα μια θετική επίδραση μιας ανώτερης παιδείας και καλλιέργειας, μουσικής και τεχνών. Κουλτούρας με μια λέξη, μακράν συγκρινόμενη με εκείνη της Οθωμανικής βαρβαρότητας .
Οι Επτανήσιοι, είχαν την ευκαιρία της εύκολης μετακίνησης προς τα Ιταλικά Πανεπιστήμια όπου σπούδασαν και έγιναν κοινωνοί των νέων ρευμάτων και ιδεών. Ειδικώτερα η διακυβέρνηση των Αγγλων μετά την ήττα των Γάλλων του Ναπολέοντα, σύμφωνα με την Συνθήκη των Παρισίων η διακυβέρνηση απ ό τους Αγγλους ήταν μακροχρόνια, κράτησε από το 1815 έως το 1864.
Ο πρώτος κυβερνήτης των Ηνωμένων Πολιτειών των Ιονίων Νήσων, Μaitland, άσκησε σκληρή, ανελεύθερη και αυταρχική διακυβέρνηση. Εκτός των άλλων ήταν και φιλότουρκος, διακήρυττε την ουδετερότητα των Ιονίων, αλλά υποδεχόταν τα Τουρκικά πλοία και τα ανεφοδίαζε.
Κάθε κίνηση ενάντια στους Οθωμανούς τιμωρείτο σκληρά με εξορίες, φυλακίσεις και βασανιστήρια
Μετά το 1822 άλλαξε κάπως η εξωτερική πολιτική της Αγγλίας με τον φιλέλληνα Canning. Φωτεινή εξαίρεση ήταν η ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας το 1824 δηλ. του πρώτου Πανεπιστημίου στον Ελλαδικό χώρο.
Από το 1830 εμφανίζονται οι πρώτες μαχητικές φιλελεύθερες κινήσεις εναντίον των Άγγλων και σκέψεις για την Ένωση.
Μεταξύ των άλλων πρωτοστατούν ο αδ. Φραγκίσκος Πυλαρινός, με τον Γερ. Λιβαδά, ιδεολογικό αρχηγό της αγροτιάς κ.α. Η διακυβέρνηση της Επτανήσου σε όλη τη διάρκεια της Αγγλικής "προστασίας" παρουσίασε αυξομειώσεις, σκληρότητας και φιλελευθερισμού.
Ξεχώρισε η αρμοστεία του Αντιστράτηγου - Λόρδου John Colborne, Baron of Saton,, Κυβερνήτη (1842-1849) ήταν ξεχωριστή, φιλελεύθερη και προοδευτική. Αυτός αναδιοργάνωσε το εκπαιδευτικό σύστημα, επέτρεψε την ίδρυση Λεσχών, ιδιωτικών τυπογραφείων, ελευθερία του τύπου, την εκλογή Δημοτικών Συμβουλίων και πολλά άλλα οικονομικά και διοικητικά μέτρα.
Ο διάδοχος του Henri Ward ήτανα αντιδραστικός κυβερνήτης που χάλασε το λαμπρό έργο του βαρώνου Seaton. Aκούστε τι έγραφε ενας από τους εξορισμένους ηγέτες, ο Ριζοσπάστης Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος " Πολυχρόνιος, πολυβάσανος και πολυστένακτος η επί των Αντικυθήρων αιχμαλωσία μου"
H τακτική αυτή των Αγγλων δεν άργησε να φέρει τις αντιδράσεις των Επτανησίων.
Η Ι0ετία του 1850 ήταν πολλή κρίσιμη γιατί τότε εκδηλώθηκαν πολλά φιλελεύθερα κινήματα, ιδίως στη γειτονική Ιταλία.
Πολλοί Ιταλοί, πολιτικοί φυγάδες, βρήκαν καταφύγιο στα Ιόνια νησιά. Έτσι ξεκίνησε μία ζύμωση και επιρροή. Οπως ήταν επόμενο οι επτανήσιοι πολιτικοί άνδρες υιοθέτησαν τις διάφορες έξωθεν επιρροές αλλά και τα τοπικά ρεύματα που μορφοποίησαν τις πολιτικές ομάδες τους.
Η πιο μαχητική πολιτική κίνησης αυτής της εποχής, ονομάστηκε Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός
Αυτή στρέφονταν κυρίως ενάντια στην Αγγλοκρατία . Χρονικά μιλάμε για την περίοδο 1847 - 1864, προεκτεινόμενη προς πίσω μερικά χρόνια.
Στην Ελλάδα του 1855 ο αστικός πληθυσμός ήταν μόλις 8% και ο αγροτικός 70%. Το 75% των καλλιεργησίμων κτημάτων ανήκαν σε μεγάλα τσιφλίκια. Ας μην ξεχνάμε ότι οι πρώην kοτζαμπάσηδες έχουν καταλάβει πάλι καίριες θέσεις στο νεοσύστατο κρατικό μηχανισμό.
Στα Επτάνησα της ίδιας εποχής εμφανίζονται διάφοροι πολιτικά κόμματα. - Το πρώτο ήταν το Μεταρρυθμιστικό, μετριοπαθές εθνικό, που ζητούσε μεταρρυθμίσεις στην διοίκηση και ένωση με την Ελλάδα .
Εκεί συναντάμε την ηγετική μορφή του αδ. Πέτρου Βράϊλα Αρμένη ενός φωτισμένου Κερκυραίου πατριώτη, φιλοσόφου και λογίου, επίσης του αδ. Ανδρέα Μουστοξύδη, σπουδαίου Ιστορικού και λογίου ακαδημαϊκού στην Γαλλία και Μόναχο, πολέμιου της Αγγλικής κατοχής και αργότερα υπέρμαχου της Ένωσης, του αδ. Στέφανου Παδοβά, νομικού, εισαγγελέως . βουλευτή και Πρόεδρου της Ιονίου Βουλής, του αδ. Ιωαν. Πετριτσόπουλου ποιητή και λόγιου, συνεκδότη της εφημερ. Πατρίς και βουλευτή, του αδ. Αντωνίου Δάνδολου , του αδ. Σωκράτη Κουρή κ.α. πολλών.
Παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από το Ψήφισμα της Ιονίου Βουλής του 1850 που επεδόθη στους Άγγλους.
Μας μένει όμως και το τρίτο ανεξάρτητο κόμμα που αποκαλούνταν Προστασιανό ή Καταχθόνιο, διότι θεωρείτο Αγγλόδουλο και εξυπηρετούσε τις προσωπικές φιλοδοξίες των οπαδών και τις απολαβές από την συνεργασία του με τους προστάτες Άγγλους, κάτι σαν τους δικούς μας Κοτζαμπάσηδες. Αυτό το ύποπτο και προδοτικό κόμμα ήταν βεβαίως και ο στόχος των άλλων δύο που μόλις σας ανέφερα.
Το 1858 επήλθε μια διάσπαση των Ριζοσπαστών λόγω της φυλάκισης και εξορίας των ηγετών της (Μομφεράτου - Ιακωβάτου) που έφερε εξασθένηση και αντιπαραθέσεις μεταξύ των παλαιών αληθών και νέων ενωτικών μελών (Κωνσταντίνου Λομβάρδου).
Η ψήφιση της Ένωσης με την Ελλάδα έγινε στην Ιόνια Βουλή από τους Μεταρρυθμιστές, Νέους Ριζοσπάστες Ενωτιστές του Λομβάρδου και τους Καταχθόνιους, ενώ οι γνήσιοι παλιοί Ριζοσπάστες του Ιακωβάτου και Μομφεράτου απείχαν!
Όλος ο ιδεολογικός αγώνας γινόταν εκτός από την φυσική παρουσία των ηγετών, στα τοπικά διοικητικά όργανα, μέσω τις ελευθεροτυπίας στις εφημερίδες της εποχής
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πύρινα, επαναστατικά άρθρα κυρίως ενατιίον των Άγγλων κυρίως, αλλά και μεταξύ των διαφόρων κομμάτων.
Σας αναφέρω τις πιο γνωστές εφημερίδες της εποχής, ο Φι/λελεύθερος. ο Ρήγας. η Αναγέννησης, η Αλήθεια, ο Εργάτης των ριζοσπαστών, ο Φίλος του Λαού των Προστασιανών, ο Φιλαλήθης, η Πατρίς, το Μέλλον. η Ένωσκ των Μεταρρυθμιστών. Στα έντυπα αυτά μπορεί κανείς να διαβάσει πολλά κείμενα των αδ. Τεκτ. της εποχής. Θα προσθέσω και το σπουδαίο περιοδικό τηες εποχής, "Νέος Ελληνομνήμων" με πλούσια ύλη, που από το 1843 εκδόθηκαν 21 τόμοι από τον αδ. Ανδρέα Μουστοξύδη και αργότερα από τον Αδ. Σπυρ. Λάμπρου.
Το φθινόπωρο του 1860 στην Αθήνα ιδρύθηκε κομιτάτο με σκοπό την προώθηση των προοδευτικών δημοκρατικών και φιλελεύθερων ιδεών. Την συμμετοχή στον αντιβασιλικό αγώνα αλλά και της αποστολής Εθελοντών αγωνιστών στο πλευρό του Γαριβάλδη και του Μazzini, για την Ιταλική ενοποίηση, ενάντια στην Αυστριακή παρουσία.
Ηγετική μορφή στο κομιτάτο αυτό ήταν ο Κεφαλλονίτης καθηγητής της Φιλοσοφίας (Παν. Αθηνών) αδ. Φραγκίσκος Πυλαρινός, ο οποίος αφού εξορίστηκε από τα Επτάνησα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και δημοσιογραφούσε εναντίων των Άγγλων.Αυτοί όμως πέτυχαν να φυλακισθεί στο Παλαμήδι του Ναυπλίου! Αλλά και από το Πανεπιστήμιο τον απέλυαν για τις ανατρεπτικές του ιδέες.
Άλλος προοδευτικός ασυμβίβαστος Ιθακήσιος, αδ. Τέκτων ήταν ο Πλάτων Δρακούλης, νομικός και κοινωνιολόγος. Δημοσιογραφούσε στην φιλελεύθερη εφημερίδα του αδ. μας Τιμολέοντος Φιλήμονα, Αιών και στην σοσιαλιστική εφημερίδα και περιοδικό Αρδην που σημαίνει Εκ Θεμελίων. Έτσι πίστευε πως έπρεπε να αλλάξει το Κοινωνικό οικοδόμημα "εκ θεμελίων ". Εκλέχτηκε βουλευτής και συνέγραψε πολύ αξιόλογες σοσιαλιστικές πρωτοπόρες μελέτες , βιβλία και άρθρα σε περιοδικά όπως (το Εγχειρίδιον του Εργάτη, την Έρευνα και το φιλοσοφικό Φως εκ των Ένδον).
Στην Κων/πολη αρχίζουν να δημιουργούνται επίσης σύλλογοι, λέσχες και πολιτιστικές οργανώσεις , μεταξύ πολλών, ξεχωρίζει ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κων/πόλεως που θα πρωτοστατήσει σε επαναστατικές ενέργειες. Και φτάνουμε στην έξοδο του Όθωνα το 1863 και στην εγκατάσταση του προεπιλεγμένου από τους Άγγλους , Γεωργίου του Α' ως νέου Βασιλέως των Ελλήνων το 1864 με προίκα τα Ιόνια νησιά. Θα αναρωτηθείτε τι έγινε ο εκλεγμένος του δημοψηφίσματος Αλφρέδος;
Tίποτα, αγνοήθηκε, διότι θα συναντούσε την άρνηση της Ρωσσίας κι έτσι η Αγγλική διπλωματία βρήκε εναλλακτικά τον πιό ουδέτερο αλλά οπωσδήποτε ανήκοντα στη σφαίρα της Αγγλικής επιρροής Δανό ανήλικο πρίγκιπα. Γεώργιο.
Τον Μάιο του 1864 πραγματοποιήθηκε η Ενωση με την Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας αυξάνεται με τις 360.000 επτανησίων, στο 1.460.000. Οι Επτανήσιοι βουλευτές θα συμμετέχουν πλέον ισότιμα στην Ελληνική Βουλή.
Έτσι το ανήσυχο αλλά ώριμο πνεύμα της Επτανήσου θα μεταπηδήσει στην Αθήνα και θα φέρει δυναμικά την αντίληψη ενός γνήσιου δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού, ενάντια στα παλαιά πολιτικά κόμματα, τουλάχιστον για μια περίοδο έως το τέλος του 19ου αιώνα.
Η ένωση τόνωσε το Εθνικό αίσθημα και ανύψωσε τη Μεγάλη Ιδέα και όλες τις μικρότερες πολιτικές παραλλαγές και Φούγκες , οι οποίες απετέλεσαν τον πυρήνα του ιδεολογικού οράματος του Ελληνισμού (δηλ. την εθνική ενοποίηση, την απελευθέρωση όλων των ελληνικών εδαφών και πληθυσμών).
Εν τω μεταξύ στη Βαλκανική υπάρχουν μεγάλες αλλαγές, όπως η ένωση Βλαχίας με την Μολδαβία (1859) και η δημιουργία της Ρουμανίας, η εμφάνιση της κίνησης του πανσλαβισμού με την νέα εξωτερική πολιτική της Ρωσίας που αργότερα ενδυναμώνει την εθνική υπόσταση της Βουλγαρίας με Βουλγαρική εκκλησιαστική Εξαρχία του 1870 και την συνθήκη του Αγ. Στέφανου 1878. Και δεν θα παραλείψω τον Πανγερμανισμό του Μπίσμαρκ το 1867 και την υπαγωγή της Βοσνίας Ερζεγοβίνης στη σφαίρα επιρροής της Αυστροουγγαρίας.
Συνεχίζοντας την ερευνά μου, διαπίστωσα με έκπληξη ότι πολλοί από τους προαναφερόμενους Ριζοσπάστες εμφανίζονται να συμμετέχουν στην Αθήνα το 1875 σε έναν άλλο νεώτερο πολιτικό Σύλλογο Ρήγα με 400 μέλη περίπου, μεταξύ τους πολλοί Τεκτ. Ως Πρόεδρος το 1877, αναφέρεται ο Αδ. της Στ. Πυθαγόρας Αναστ. Στούπης, Νομικός, Υφηγητής Πανεπιστημίου, Αρεοπαγίτης. Δυο χρόνια μετά αναλαμβάνει Πρόεδρος ο αδ. Αλεξ. Ολύμπιος Δικηγόρος. Ως μέλος ο αδ. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (εγγονός του Γέρου του Μωριά) , με το δημοσιογραφικό ψευδώνυμο Φαλέζ, βουλευτής, ο αδ. Αριστείδης Ρούκης, δημοσιογράφος και βουλευτής το 1872, που συνελήφθη το 1879 για τις ιδέες του. Παράλληλα εκδίδεται και η ομώνυμη εφημερίδα Ρήγας, όπου δημοσιεύονταν πύρινα άρθρα. Δ/ντης εφημερ. ο Αδ. Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος ο αρχισυντάκτης του Αιώνα. Κάτω από τον τίτλο Ρήγας, υπήρχε η επεξήγηση "Εφημερίς των Αρχών της Ανατολικής Ομοσπονδίας "!
Σκοπός της ίδρυσης ήταν η πλήρης Πολιτική Ελευθερία, η εναντίωση απέναντι στην φαυλοκρατία και συναλλαγή, η Αδελφοποίηση των λαών της Ανατολής υπό την μορφή της Ανατολικής Ομοσπον- δίας. Πάλι εμφανίζεται το όραμα του Ρήγα που όμως στη διάρκεια τόσων 10ετιών γίνεται ένα ελαστικό σύμβολο, (αλλάζει μορφή και στόχο).
Σε πολλά δημοσιεύματα ο Σύλλογος μιλά για την αναγκαιότητα αποτροπής του Πανσλαβισμού.
Στελέχη του Ρήγα συμμετέχουν και σε άλλες μυστικές οργανώσεις, όπως το Κομιτάτο της Εθνικής Σωτηρίας και ο Εθνικός Δεσμός. Ο Σύλλογος Ρήγας φαίνεται ότι σταμάτησε τη δράση του το 1880 .
Σχετικά ο δημοσιογράφος αδ. Αριστ. Ρούκης αναπολεί και γράφει σε άλλο έντυπο της εποχής " επί των ημερών του μακαρίτου Ρήγα"
Επισημαίνω τη χρήση του ονόματος ΡΗΓΑΣ και η διαπίστωση της έκδοσης και κυκλοφορίας ενός περιοδικού στην Τεργέστη του 1844 και 4 εφημερίδων με τον τίτλο Ρήγας στη Ζάκυνθο 1851, στην Κέρκυρα 1871, στην Αθήνα 1876 και στο Βόλο 1885 !
Νομίζω ότι αξίζουν λίγα λόγια για τους αδ. μέλη του Ρήγα. Μια μεγάλη μορφή φιλελεύθερου αγωνιστή και μέλους του Ρήγα, ήταν αυτή του τέκτονα Γεώργιου Φιλάρετου, Διδάκτορας Νομικού και δημοσιογράφου, με διεθνή παρουσία στα Νομικά θέματα. Ο Φιλάρετος εξέδωσε την αντιβασιλική εφημερίδα Ριζοσπάστης 1908-10. (Ο Φιλάρετος αργότερα πώλησε τον τίτλο στον Γιάννη Πετσόπουλο, ο οποίος εξέδωσε εφημερίδα με αυτό τον τίτλο το 1916 στην Θεσσαλονίκη σαν όργανο της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ).. Εζελέγη βουλευτής, υπουργός Δικαιοσύνης και αριστίνδην Γερουσιαστής. Ήταν συνεργάτης του Ελ.Βενιζέλου.
Μία ακόμη κορυφαία πρωτοπόρα υπερήφανη τεκτοηκή παρουσία ήταν εκείνη του Αντεισαγγελέα αδ. Ρόκκου Χοϊδά . Η ζωή του ήταν μια περιπέτεια γεμάτη αγώνες. Εξελέγη πολλές φορές Βουλευτής. Ο Χοϊδάς και ο Τιμ. Φιλήμων είχαν προσφέρει την βουλευτική τους αποζημίωση υπέρ της Εθνικής Άμυνας και τις ανάγκες του απελευθερωτικού αγώ\ρα των υποδούλων αδελφών. Σε κάποια περίπτωση για να υπερασπιστεί και προστατέψει άγνωστους διαδηλωτές έξω από τη Βουλή παρενέβη και τάβαλε με τον συνταγματάρχη και βουλευτή Δ. Στάικο, με τελικό αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά σε μονομαχία τιμής ! Λίγο αργότερα 1888 φυλακίστηκε με 3ετη ποινή, για ένα εμπρηστικό άρθρο στο περιοδικό Ραμπαγά. εναντίον του Βασιλέως Γεωργίου και του διαδόχου Κων/νου. Οι συνθήκες κράτησης του στις φυλακές Χαλκίδος, ήταν άθλιες. Η υγεία του ήταν κλονισμένη, όμως δεν καταδέχτηκε να υποβάλει αίτηση χάριτος. Έτσι δυστυχώς κατέληξε άδοξα μια φλογερή ψυχή!
Ο λόγος του όμως έχει καταγραφεί στα Πρακτικά μιας συνεδριάσεως του Ρήγα και τον κάνει να ζει ακόμη, Παραθέτω το απόσπασμα:
O πατήρ των ιδεών μας, ο εθνομάρτυρας Ρήγας, όταν εκήρυττε την Ελλάδα μεγάλην από του Ίστρου μέχρι του Ταινάρου και αδελφήν τωνν αναξιοπαθούντων λαών της Ανατολής , μεθ' ων ήννόει να την συνδέση εν δημοκρατική ομοσπονδία, δεν εφαντάζετο ότι θα έλθη εποχή αθλία, άδοξου εκστρατείας μέχρι Δομοκού και πετσωματικής δυναστείας εξοπλίσεως... (πόλεμος στην Θεσσαλία 1875).
Πρέπει να αναφερθώ όμως και στην προσωπικότητα του αδ. Τιμ. Φιλήμονα γιου του μεγάλου Ιστορικού του 1821, Ιωάννη, Νομικού και Δημοσιογράφου, βουλευτή και Δημάρχου Αθηναίων το 1888. Ιδρυτού της Βιβλιοθήκης της Βουλής και της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρίας (Παλ. Βουλή). Μιας φιλελεύθερης πατριωτικής παρουσίας . Οι αδ. Χοϊδάς, Φιλήμων και Φιλάρετος μαζί με
κάποιους άλλους συνέστησαν το 1882 το πρώτο Δημοκρατικό Κόμμα στην Ελλάδα.
Η ταυτόχρονη παρουσία στην πολιτική του Χαρίλαου Τρικούπη έφερε την εποχή εκείνη την καθιέ- ρωση της "αρχής της Δεδηλωμένης" που αποτέλεσε τον σοβαρότερο φραγμό στις επεμβάσεις του Παλατιού στην δημοκρατική διακυβέρνηση του τόπου.
Όταν ξεκίνησα την έρευνα και μελέτη μου δεν φαντάστηκα ότι θα οδηγούμην στη μυθιστορηματική αλλά ατελέσφορη ιστορία του διαδόχου Πρίγκηπα Μουράτ Ε'. Οντως μέσα από την συνύπαρξη και συναντίληψη στις τεκτ. στοές της Κωνσταντινούπολης, Union d' Orient (1858), Etoile de Bosphore (1856), Oreintal Lodge με τον αδ. Κλεάνθη Σκαλιέρη, Στεφ. Σκουλούδη, και αρκετούς άλλους Ελληνες, Οθωμανούς, Γάλλους και Αγγλους τέκτονες άρχιζε να συζητείται η υλοποίηση και δημιουργία ενός ισότιμου φιλελεύθερου Κράτους των λαών της Ανατολής,
Υψηλά ιστάμενοι φιλελεύθεροι και ριζοσπάστες Τούρκοι αξιωματούχοι και Ελληνες μύησαν τον πρίγκηπα Μουράτ Ε΄ το 1872.
Στις 17.05.1876 καθαιρείται ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ και ανακηρύσσεται Σουλτάνος ο Μουράτ ο Ε' . Αρχίζει άμεσα μία διοικητική μεταρρύθμιση και νέο Σύνταγμα. Δημιουργείται το 1° Οθωμανικό κοινοβούλιο.
Ο Μουράτ επικοινωνεί με τον αδ. Επαμ. Δεληγιώργη για συνεργασία των δύο λαών.
Εν τω μεταξύ αυτοκτονεί ο καθαιρεθείς Αμπντούλ Αζίζ . Η αρχική ηρεμία χαλά και μετά από τρεις μήνες (19.8.1876) ο Μουράτ καθαιρείται και περιορίζεται ως φρενοβλαβής στο παλάτι Τζιραγάν. Ανέρχεται στον θρόνο ο Αβδούλ Χαμίτ (1876-1909). Αναστέλλονται όλες οι συνταγματικές παραχωρήσεις της Τανζιμάτ . Εξορίζεται ο φιλοευρωπαϊοτής αδ. Μιδάτ Πασάς, η σχεδιαζόμενη προσέγγιση Ελλήνων και Οθωμανών ναυαγεί. Οι Έλληνες και Τούρκοι φίλοι του Μουράτ προσπαθούν να βοηθήσουν και να τον απελευθερώσουν, (4/1877).
Δυστυχώς αποτυγχάνουν και συλλαμβάνονται. Ο Κλ. Σκαλιέρης με την βοήθεια φίλων του κρύβεται και διαφεύγει στην Ελλάδα τον Αύγουστο το 1878, έχοντας χάσει όλη την περιουσία του. Έτσι έληξε κι αυτή η ευκαιρία ειρηνικής υλοποίησης του σχεδίου της Ανατολικής ιδέας.
Αλλά η ιστορία της Ανατολικής Ομοσπονδίας δεν τελειώνει εδώ.
Τριάντα χρόνια μετά την υπόθεση του Μουράτ , έχουμε την επανάσταση των Νεότουρκων 8/1908.
Οι πρωτεργάτες Τούρκοι αξιωματικοί Τεκτ. Ταλάατ Πασάς, Εμβέρ Μπέης, Σεμπαχεδδίν Πρίγκηψ, Ισμαήλ Κεμάλ , Σαδίκ πασάς, προσπαθούν να ανατρέψουν του Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ και ζητούν την εφαρμοστή του Συντάγματος του 1876. Όλη η Οθωμανική αυτοκρατορία πάλλεται από ενθου-σιασμό και από την Τεκτονική τριλογία "Ελευθερία - Ισότης - Αδελφότης" συμπληρωμένο από το σλόγκαν " Ή σωτηρία βρίσκεται στη Γνώση''. Όλοι οι λαοί ανεξαιρέτως ξέχασαν ότι τους χώριζε .
Από την Ελληνκή πλευρά έχουμε τους νεότερους θιασώτες της Ανατολικής ιδέας (1908 - 1912) με κύριους εκπροσώπους τους ιδρυτές της Οργάνωσης Κων/πόλεως Ιωνα Δραγούμη και Αθαν. Σουλιώτη Νικολαίδη. αλλά και τον γιο του Κλ. Σκαλιέρη Γεώργιο και πολλούς παλαιούς αδ. Αλέξ. Ολύμπιο, Αθαν. Βρυζάκη, Γιώργο Θεοτόκη, Νεοκλή Καζάζη αλλά και σύσσωμο το πλήρωμα της Στ. Αρμονία κ.α.
Ο τεκτ. αδελφός του Πρίγκηπα Σεμπαχεδίν, Φασλή Μπέης, θα μιλήσει το καλοκαίρι του 1908 στη Στοά Υψηλάντης για τη δημιουργία ενός Ανατολικού Ομόσπονδου κράτους, βασισμένου στις Τεκτονικές αρχές και τη συνεργασία των Ελλήνων και Οθωμανών Τεκτόνων, με τους Φιλελεύθερους.
Δυστυχώς η στάση του Κομιτάτου, Ένωσις και Πρόοδος, των Νεότουρκων γρήγορα εμφανίζει μια καθαρά εθνικιστική μιλιταριστική αντίληψη, διαφωνεί με το άλλο παρακλάδι των Φιλελευθέρων του Σεμπαχεδίν και πλέον χάνεται κάθε ελπίδα συνεννόησης με τους Έλληνες και τους άλλους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Σημειώνω μια αναλαμπή όπου θα συναντήσουμε την πρότυπο ιδέα του Ρήγα να αναβιώνει σε νέα σχήματα συνεργασίας ως Συμφωνο το Βαλκανικής Συνεννόησης του 1930 με κύριους υποστηρικτές τους αδ. Ελ. Βενιζέλο και Αλεξ. Παπαναστασίου και του Μουσταφά Κεμάλ, όπως επίσης η τελευ- ταία ειρηνική αναλαμπή της Βαλκανικής Εntente του 1934 μεταξύ Ρουμανίας, Γιουγκοσλαβίας, Τουρκίας και Ελλάδος. Χρονικά η προσπάθεια αυτή συμπίπτει με την επικράτηση του Φασισμού .
Το συμπέρασμα από αυτή τη μικρή μελέτη είναι η διαπίστωση ότι υπήρξαν πολλοί Τέκτονες πρωτεργάτες, ενεργοί και ανήσυχοι πατριώτες, αγωνιστές που έβλεπαν και μάχονταν την κοινωνική αδικία.
Που διώχτηκαν και υπέφεραν για τις ιδέες και τους αγώνες τους.
Που ζήσανε και αγωνιστήκανε υιοθετώντας τα ίδια δύσκολα άπιαστα όνειρα του
Ρήγα Φεραίου , της Μεγ. Ιδέας, της Βαλκανικής Ανατολικής Ομοσπονδίας, του
δημιουργού της Μεγ. Ελλάδος αδ. Ελευθ. Βενιζέλου.
"Οι καιροί ου μενετοί"... μακάρι να μπορούσαν οι σημερινοί Ελληνες τέκτονες να ενωθούν μέσα από τα ιδεώδη της τεκτ. κοσμοθεωρίας ...
γιατί ήρθε η ώρα μιας παρέμβασης ριζοσπαστικής μιας άρδην μεταβολής, μιας άλλης κοινωνικής μεταρρύθμισης .
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ
Νοέμβριος 2012
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
Κείμενα για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό . Γ. Αλισανδράτος.
Η Ελλάδα του Γεωργίου Α' . Μιχ. Ε. Σακελλαρίου.
Το Πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη ιδέα. Έλλη Σκοπετέα.
Η Μεγάλη Ιδέα. Εduard Driault
Η Ελληνική Πολιτική και Κοινωνική Ιστορία 1821-1940. Π. Πετρίδης.
Η Ιταλική Ενοποίηση και η Μεγάλη Ιδέα. Αντ. Λιάκος.
Η Ελλάδα και το Ανατολικό ζήτημα 1875-1881. Ευαγ. Κωφός.
Η Επανάσταση του 1878. Μιλτ. Σεΐζάνης.
Ρόκκος Χοϊδάς. Σπ. Λουκάτος
Παναγιώτης Πανάς. (Ένας Ριζοσπάστης ρομαντικός) Ερασμία Σταυροπούλου.
Φιλελευθερισμός Σοσιαλισμός και Εθνικισμός στη Νεότερη Ευρώπη. Ι. Δημάκης.
Συμβολή στην Έρευνα της Ελληνικής Πολιτικής Ζωής στο 19" αιώνα. Χαρ. Κοριζής.
Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας. Νικ. Σβορώνος
Διον. Ρώμας και η Ελληνική Εθνεγερσία . Ντ. Κονόμος.
Τα Ελληνικά Πολιτικά Κόμματα. Γρ. Δαφνή.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους . Εκδ. Αθηνών.
Ιστορία της Ελλάδος. Ασπρέα.
Οι Φιλελεύθεροι στην Επανάσταση του 1862. Αντ. Λιάκος.
Η διάθλαση των επαναστατικών ιδεών 1830-1850. Αντ. Λιάκος
Λεύκωμα Σ. Στ. Πυθαγόρας 1881-1931. 50ετηρίς.
Αφιέρωμα στην Επτάνησο Εφημ. Καθημερινή 7 Ημέρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου