Οι γερμανικές συντεχνίες οικοδόμων –λιθοξόων

DIE STEINMETZ-BRUΕDERSCHAFTEN

MASONIC ENCYCLOPEDIA
Πηγή: Magazin "Humanität" Επιμέλεια: Hartwig Kloevekorn

Απεικόνιση της συντεχνίας των λιθοξόων και ξυλουργών στην ζωφόρο του Orsanmichele κάτω από τα αγάλματα των τεσσάρων εστεμμένων Γλυπτών Αγίων Quatuor Coronati στην Φλωρεντία Foto Alper Sener

Μοναχοί με γνώσεις γεωμετρίας και αρχιτεκτονικής συγκρότησαν με λαϊκούς τεχνίτες τις πρώτες συντεχνίες αδελφότητες (Baubruderschaften) Διακρίθηκαν οι Βενεδικτίνοι μοναχοί , των οποίων ο κανονισμός που έχει τις ρίζες του στον 6ο αιώνα και η οργάνωση οδήγησαν τις συντεχνίες στην μέγιστη τους ακμή τον 12ο αιώνα. Η φήμη τους εξαπλώθηκε σ’ ολη την Ευρώπη και η διασυνοριακή τους δράση απαιτούσε καλή οργάνωση, ασφάλεια στις μετακινήσεις και ιδιωτικό χώρο σύναξης και διαφύλαξης των εργαλείων, σχεδίων και προσωπικών αντικειμένων, στον περίβολο του εργοταξίου του Ναού η του Μοναστηριού (Bauhuette)

Η εσωτερική οργάνωση του εργοταξίου προέβλεπε τον επιμερισμό του εργου ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας και της ευθύνης της επιστασίας, σε μαθητευόμενους, αρχιεργάτες και τους επιστάτες. Η αποπεράτωση του μεγαλοπρεπούς έργου βασιζόταν στην ενδυνάμωση των μελών μέσω της ανάπτυξης των αδελφικών σχέσεων αλλά και της αυστηρής ιεραρχίας, ώστε να εξασφαλίζεται η εχεμύθεια και να διαφυλάσσονται οι καινοτομίες.

Aπεικόνιση αρχιτεχνίτη (Steimetz) με τα εργαλεία (γνώμονα- διαβήτη - νήμα της στάθμης...).

Τα επιβλητικά δημιουργήματα εξασφάλισαν προνόμια, ασυλία έναντι της χειραγώγησης των τοπικών αρχόντων ελεύθερη μετακίνηση, πέρα από τα στενά πλαίσια μιας επαγγελματικής συντεχνίας. Η εμβάθυνση των δημιουργών αυτών στην γεωμετρία, την αρχιτεκτονική στην υπηρεσία της θείας τάξης υπήρξε η γενεσεουργός αιτία της εσωτερικής αναζήτησης και της ηθικής βελτίωσης. Προστάτες τους θεωρούσαν τους τέσσερις εστεμμένους Γλυπτών Αγίων (Quatuor Coronati), που σύμφωνα με την παράδοση μαρτύρησαν τον 3ο αίωνα επί αυτοκράτορος Διοκλητιανού αρνούμενοι να φιλοτεχνήσουν άγαλμα του Ασκληπιού. 

Κορωνίδα της δημιουργίας τους θεωρείται ο Ναός του Στρασβούργου (γοτθικού στυλ), του οποίου την ανάγερση επέβλεψε ο Erwin von Steinbach τον 13ο αιώνα.

Στο Στρασβούργο συνετάχθη το σωζόμενο καταστατικό των επαγγελματιών ναοδόμων του 1459. Σε μια μετεγενέστερη διατύπωση του του 1563, είναι η εμφανής η επιδίωξη στόχων εξωεπαγγελματικών με έμφαση στην ηθική βελτίωση και την κοινωνική πρόοδο. Καθ΄όσον η ανάθεση νέων εκκλησιαστικών έργων γίνεται συν τω χρόνω υποτονική, η συμμετοχή του λαϊκού στοιχείου υπερτερεί των κληρικών. Οι επιδιώξεις της αδελφότητας στο κατώφλι του 17ου αιώνα προσέλαβαν ουμανιστική διάσταση και τέθηκαν στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου. Και άλλες πόλεις φιλοξένησαν τις αδελφότητες των τεχνιτών, όπως η Κολωνία, Βέρνη, Ζυρίχη, Βιέννη..

H προσκόμιση του κλειδόλιθου
Foto: Alper Sener

Στο Διεθνές Ελευθεροτεκτονικό Λεξικό που εξέδωσαν οι Eugen Lennhoff και Oskar Posner το 1932 αναφέρονται στο σχετικό λήμμα τα εξής:

Δεν χωράει αμφιβολία το ότι ο ελευθεροτεκτονισμός μετά το 1717 ευδοκίμησε πάνω στο υπόβαθρο των συντεχνιών των οικοδόμων και των λιθοξόων. Ηδη είχε δημιουργηθεί μια εσωτερική διάσταση και αναζήτηση αλλά και το τυπικό αφομοιώθηκε στις στοές των θεωρητικών αποδεδεγμένων τεκτόνων.

Στο οίκημα που στεγαζόταν το εργοτάξιο (Bauhütte) ο πάγκος του αρχιμάστορα ευρίσκετο στην ανατολική πλευρά και προορίζονταν αποκλειστικά γι αυτόν. Στην δυτική πλευρά εργάζονταν οι επόπτες, στην μεσημβρία οι τεχνίτες στραμμένοι προς Ανατολάς και στον Βορρά οι μαθητευόμενοι. Προήγετο μετά από εξετάσεις αφού είχε διαφανεί η πρόοδος του. Η πιστοποίηση του ως τεχνίτη συνοδευόταν με σημεία αναγνώρισης λεκτικά αλλά και με την κίνηση και τις χειρονομίες. Ετσι εξασφαλίζονταν η υποδοχή και αναγνώριση των τεχνιτών μεταξύ τους εντός και εκτός έδρας. Ετσι λοιπόν ο τεχνίτης για να αποδείξει την ιδιότητα του ως όμοιος και αναγνωρισμένος, φέρει τα τέσσερα δάκτυλα της δεξιάς χείρας υπο την σιαγώνα με τον αντίχειρα να εκτείνεται προς την κατεύθυνση του δεξιού αυτιού. Αυτή η στάση απεικονίζεται στην λαξευμένη το 1144 φιγούρα ενός γεννειοφόρου στην δυτική πύλη του Ναού του Αγίου Στεφάνου στην Βιέννη.
Η κρούση ήταν συνδυασμός δύο αλληλοδιαδόχων κτύπων και ενός με μικρή καθυστέρηση. Στην τελετή ένταξης του στην ομάδα των τεχνιτών ο υποψήφιος προσήρχετο με δεμένα τα μάτια, αποκεκαλυμμένο το στήθος και το αριστερό γόνατο.




Επακολουθουσε ένα μυστικό τελετουργικό με χαρακτηριστικά, συμβολικούς διαλόγους, την τριπλή κρούση από τον αρχιμάστορα, την θέση των ποδιών των παρευρισκομένων υπό ορθή γωνία, την δεξιά χείρα στο αριστερό στήθος την αποστροφή προς τον δεύτερο των επιστατών, ότι ο Αδωνιράμ υπήρξε ο πρώτος κτίστης και ο Τουμπελκαϊν ο κατασκευαστής του πρώτου εργαλείου. Η προσέλευση στις εργασίες γίνονταν μετα την εξακρίβωση του ενδεδιγμένου της ώρας και η ώρα της ανάπαυσης σηματοδοτείτο από τριπλή κρούση.

Οι τέκτονες του μεσαίωνα βαθειά θρησκευόμενοι είχαν συλλάβει το συμβολικό περιεχόμενο των εργασιών που διεκπεραίωναν και των εργαλείων που χρησιμοποιούσαν. Ειχαν θέσει ευατούς στην εκπλήρωση υπό της Αδελφότητος του ανώτατου καθήκοντος, της ανάδειξης του Θείου Αιτίου και Λόγου μέσω της Αρχιτεκτονικής και της Γεωμετρίας. Με σχεδιαστικά στοιχεία το τετράγωνο, το ισόπλευρο τρίγωνο, την διέπουυσα την συμπαντική αρμονία χρυσή αναλογία, και την δεξιοτεχνική χρήση των εργαλείων τους πρσοσέδωσαν στην αρχιτεκτονική και την γεωμετρία την θεϊκή διάσταση της αυτοπραγμάτωσης και της τελείωσης.

Στα χειρόγραφα Regius Poem του 1390 την αγγλοσαξωνική εκδοχή των κανονισμών που διέπουν τις οικοδομικές αδελφότητες τα συντάγματα των τεκτόνων ( masons) καλούνται «Συντάγματα της τέχνης της γεωμετρίας κατα τον Ευκλείδη» , των λέξεων γεωμετρίας και τεκτονισμού χρησιμοποιουμένων εναλλάξ στο κείμενο. Τα πιό σημαντικά έγγραφα αναφορικά με την οργάνωση και τους κανονισμούς φυλάσσονται στην Βασιλεία και το Εδινβούργο. Στον Γερμανόφωνο χώρο σώζονται οι Κανονισμοί των συντεχνιών (Torgauer Steinmetzordnung Trierer Steinmetzen-Zunftordnung. Και η αρχαιότερη της Βασιλείας Älteste Zunft-Urkunde 1248 )