Για την διάδοση του τεκτονισμού στην επικράτεια της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας υπήρξε καθοριστική η δράση του Φραγκίσκου (Franz Stefan) δούκα της Λωρραίνης,
Mυήθηκε το 1731 στην Χάγη από τον John Theophilus Desaguliers, ανήλθε στον βαθ του Ετ. και του Διδ. στο Λονδίνο. Ενυμφεύθη την Μαρία Θηρεσία το 1736 (απέκτησε μαζί της 16 παιδιά), ανακηρύχθηκε αρχιδούκας της Τοσκάνης το 1737 και συμβασιλέας το 1740. Το 1745 εστέφθη αυτοκράτορας στην Φραγκφούρτη ως Franz I. Απεβίωσε τον Αύγουστο 1765.
Mε συγκαταβατικότητα και διπλωματία συνέβαλε στην ανεκτικότητα από τους φορείς εξουσίας στην τεκτονική εξάπλωση στον Ευρωπαϊκό χώρο και έδρασε κατασταλτικά στην εναντίωση του κλήρου που είχε εκδηλωθεί με τις παπικές βούλες του Κλήμη ΧΙΙ (1738)” και Βενέδικτου (1751). Την 14η Ιανουαρίου 1739 ο Γραμματέας του Κράτους του Βατικανού, Φιράο, εκδίδει διάταγμα που απαγορεύει στους πιστούς να παρίστανται σε μασονικές συναθροίσεις και προέβλεπε την θανατική ποινή μόνο για τους αμετανόητους αιρετικούς στους οποίους συγκαταλέγονται οι Ελευθερoτέκτονες.[1]
Αυτή η εχθρική στάση , απειλητική για την ύπαρξη της Αδελφότητας, υιοθετείται από τις κυβερνήσεις και τους τοπικούς άρχοντες τόσο στις καθολικές όσο τις προτεσταντικές περιοχές, αφού οι κοσμικοί φορείς επικαλούνται λόγους πολιτικής ασφαλείας. Οι Αδελφοί έπαιρναν το χρίσμα του μυημένου μετά από μια μυστική τελετή, ηοποία κατέληγε σε μια ορκομωσία η οποία δέσμευε τα μέλη σε ιεραρχική υποταγή, που στα μάτια της κοσμικής εξουσίας εκλαμβάνεται ως απειλή[2]
Χάρι στις φωτισμένες διάνοιες του Φραγκίσκου και του Φρειδερίκου του Μεγάλου της Πρωσίας αποφεύχθηκε η εξάπλωση δύο μικρής κλίμακας συρράξεων το 1742 και 1763. Η τεκτονική τους παιδεία, επέφερε τον συγκερασμό των αντιθέτων, Μέσα στις Στοές επιτελέσθηκε η καταστολή των παθών και των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων, εμφυσήθηκε ο φιλελευθερισμός και ανεκτικότητα στην ετερότητα, έσμιξαν οι ευγενείς με τους αστούς.
Οι τεκτον. εργασίες εγκαινιάσθηκαν στην Βιέννη με την ίδρυση της Στ. “Au Τrοis Canons” το 1742. H επωνυμία στα Γαλλικά, την γλώσσα που μιλούσαν τότε οι εκλεπτυσμένοι και εχέμυθοι, δεν έχει στρατιωτικό συνειρμό αλλά υποδηλώνει τις τρείς αρχές πυλώνες του ελευθεροτεκτ. “αυτογνωσία –αυτοέλεγχος- εξευγενισμός”.
Στην Φλωρεντία ο Franz κατόρθωσε να προστατεύσει τους Αδ. από την μήνι των ιεροεξεταστών. (εξ αυτών ο πιο γνωστός, ο ποιητής Τοmasso Crudeli απέφυγε την θανάτωση, αλλά υπέκυψε τελικά στις κακουχίες μετά την αποφυλάκιση του το 1743). Ανεστάλη η λειτουργία του αποτρόπαιου δικαστηρίου και καταργήθηκε το 1782 από ένα εκ των διαδόχων του ως τοπικός ηγεμόνας , τον γιό του Λεοπόλδο.
Καταδίωξη υπέστη στην Βενετία o λοιδορούμενος ως γυναικοκατακτητής ο μυηθείς στην Λυών σε ηλικία 26 ετών, Τζιάκομο Καζανόβα ο οποίος κατηγορηθείς για προσηλυτισμό και ασέλγεια φυλακίσθηκε επί 15μηνο και απέδρασε δωροδοκώντας τους φύλακες, με τυχοδιωκτικό δηλαδή τρόπο και όχι τον ηρωικό που αναφέρει στα απομνημονεύματα του. Πάντως η ανάλυση του μοναδικού αυτού καλλιτέχνη της ζωής παραμένει επίκαιρη[3]. «Ολοι οι άλλοι τίτλοι που μου έδωσαν στην συνέχεια (μετά τον βαθ.του Διδ.)δεν είναι παρά επινοήσεις συμβολικού χαρακτήρα που δεν προσθέτουν τίποτα στην ιδιότητα του Διδασκάλου» και σε άλλο σημείο «Όλοι αυτοί που
μπαίνουν στην Μασονία μόνο και μόνο για να καταλάβουν τα μυστικά της μπορεί να απογοη-τευθούν. Μπορεί πράγματι να τους συμβεί να περάσουν πενήντα χρόνια από τη ζωή τους ως μασόνοι Διδάσκαλοι χωρίς επιτυχία. Το μυστήριο της Μασονίας είναι από τη φύση του προσπελάσιμο μόνο με την διαίσθηση .Το ανακαλύπτει κάποιος επειδή πηγαίνει στην Στοά, επειδή παρατηρεί, σκέπτεται και βγάζει συμπεράσματα.»
Ιδιαίτερα στην Λομβαρδία, τα μέλη των Στ.παρακολουθούνταν
στενά. Στα αρχεία της αστυνομίας του
Μιλάνου περί το 1750 έχουν καταγραφεί οι
προσαγωγές , οι ανακρίσεις, ο εξαναγκασμός σε αποκήρυξη, οι δικαστικές περιπέτειες των μη συμμορφουμένων.
Οι κυρώσεις ήταν ήπιες απέναντι στους στρατιωτικούς, μερικοί εξ αυτών ισχυριζόμενοι ότι Προτεστάντες το δόγμα δεν γνώριζαν για τον παπικό αφορισμό.
Η Βασιλική Τέχνη ενέπνευσε και τον Κάρλο Γκολντόνι , του οποίου η συμμετοχή στην οργάνωση δεν έχει
αποδειχθεί, και στην κωμωδία
“Περίεργες γυναίκεs” υπερασπίζεται συγκεκαλυμμένα και γλαφυρά το
προοδευτικό πνεύμα του Ελευθεροτεκτονισμού και την λαχτάρα για
ισότητα, που προαγγέλλουν τις ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες της αστικής τάξης
απέναντι στην καθεστηκυία τάξη των ευγενών και του κλήρου[4].
Στις επόμενες δεκαετίες περί το 1785 η κεντρική εξουσία επιδείκνυε μεγάλη πλέον διαλλακτικότητα και ανοχή στις διακηρυγμένες ανθρωποκεντρικές θέσεις του τεκτονισμού . Ο Ιωσήφ ΙΙ, γιός και διάδοχος του Φραγκίσκου Α’, αμύητος, προσεταιρίσθηκε την πνευματική και κοινωνική δράση των Στ. προσπαθώντας να τις εντάξει στα δικά τους σχέδια φιλελευθεροποίησης και αναθεώρησης εκδίδει σχετικό διάταγμα (Patent) το 1785 με το οποίο αναγνωρίζεται αλλά και καθορίζεται το πλαίσιο λειτουργίας των Στ.
Παρατηρήθηκαν διασπαστικές τάσεις μέσα στις Στ. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι περιπτώσεις όπως της Στ. “La Concordia” Aνατ.΄. Μιλάνου (όπου επέρχεται διχασμός καθόσον οι Αδ. φοβούνται την παρείσφρηση φορέων της εξουσίας, όπως είναι οι μετατιθέμενοι σε διάφορες πόλεις τέκτονες στρατιωτικοί). Η διάλυση του Ιλλουμινατικού Τάγματος του Weisshaupt και η αφομοίωση πολλών των μελών του στις Στήλες των Τεκτ. Στοών προκαλεί την αποστροφή μερικών Στ. από την κοινωνική δράση και κρίνεται προτιμητέα η εσωτερική διάσταση η αναζήτηση των ριζών του συστήματος. Δεν αργεί πάντως να επέλθει η ανατροπή των πάντων. Mε την καρατόμηση της Μαρίας Αντουανέτας , κόρης του Φραγκίσκου Α΄, ο ανιψιός της αυτοκράτορας Φραγκίσκος ο Β’, θεωρώντας την θύμα των Ιακωβίνων , στρέφεται κατά των μετριοπαθών φιλελευθέρων μελών των Στ. θεωρώντας τα, ομογάλακτα συνυπεύθυνα για την εκτροπή της Γαλλικής επανάστασης, διατάσσει το κλείσιμο των Στ. το 1795, μερικές από τις οποίες μπορούν να λειτουργούν ως φιλανθρωπικά σωματεία υπό αυστηρά επιτήρηση.
[1] Gervaso Σελ. 208
[2] Gervaso Σελ. 208
BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Carlo Fracovich: “H διακυβέρνηση της Μαρίας Θηρεσίας και η στάση του Ιωσήφ ΙΙ απέναντι στους Ελευθερότεκτονες στην Λομβαρδία” Διεθνές Συνέδριο “Αυστρία και Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός” στην Βιέννη 20-23/10/1980
2.Εugen Lehnhoff – Oskar Posner Διεθνές Τεκτονικό Λεξικό (1932)
3. Roberto Gervaso Η καταραμένη Αδελφότητα (Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ 2003)
4. F. Molinari La Masoneria, Brescia 1981
