Κυριακή 17 Ιουνίου 2012

Μια διαφοροποιημένη ματιά στην έξοδο από την Ευρωζώνη

Μετάφραση της μελέτης του Dipl. oec. κ. Στέργιου Ξουρίδα
επιστημονικού συνεργάτη  στο ινστιτούτο  "Aγροτικής πολιτικής και marketing"
του Πανεπιστημίου του Hoηenheim

H  επιδείνωση  της Ελληνικής οικονομίας λαμβάνει δραματικές διαστάσεις, Προϋπόθεση για την ανάκαμψη αποτελεί ο ανταγωνιστικός εξαγωγικός τομέας. Η επιστροφή στην δραχμή θα αποτελούσε  μια  προοπτική, την οποία πάντως ο συγγραφέας  θεωρεί δύσκολα υλοποιήσιμη.

Εδώ  και δύο χρόνια το τριμελές διευθυντήριο (Τρόϊκα) που απαρτίζεται από εκπροσώπους του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής  Επιτροπής και της ΕΚΤ  εφαρμόζει πρόγραμμα  χρηματοδότησης , το οποίο έχει σαν στόχο την ελάττωση του  συνολικού δημόσιου χρέως σε βιώσιμο μέγεθος. Στην  επιδείνωση συντελεί το υψηλό έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο. Τελικά η  δυνατότητα  εξυπηρέτησης του χρέους  δεν είναι μόνο συνάρτηση του απολύτου μεγέθους, αλλά και της ανταγωνιστκότητας της Ελληνικής οικονομίας. Το μνημόνιο, όπως μέχρι τώρα εφαρμόζεται,  προβλέπει μέτρα περικοπής των  εισοδημάτων και των κοινωνικών παροχών. Η συρρίκνωση του εισοδήματος και η επιβολή έκτακτης φορολογίας επιτείνουν την ύφεση και επιδρούν αρνητικά στα έσοδα του προϋπολογισμού.
Διατυπώνεται εναλλακτικά η πρόταση της εξόδου από την νομισματική ένωση του ΕΥΡΩ με συναπάκολουθη υποτίμηση του νέου νομίσματος. 

Εξοδος από το ΕΥΡΩ . Ενα νέο ξεκίνημα για τις εξαγωγές;;

Oι σημαντικές αποκλίσεις  όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα   εντός της ευρωζώνης  διαφαίνονται   βάσει του δείκτη  βιομηχανικής παραγωγής (εξόρυξη, παραγωγή, επεξεργασία και ενέργεια) μεταξύ  Γερμανίας και νότιας περιφέρειας.
 


























Δεν ευθύνεται για το αρνητικό ισοζύγιο των χωρών του Νότου αποκλειστικά  η εξάρτηση τους από τις εισαγωγές. Αντικατατοπτρίζεται κατα κύριο λόγο η υστέρηση όσον αφορά την προστιθέμενη αξία. Ενώ η Γερμανία αύξησε την παραγωγή της που διοχετεύεται στην εξωτερική αγορά κατά 10,1%, η Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και  Πορτογαλία  έχουν  μείωση κατά  28,1%, 18,9%, 15,3% και 13,4% αντίστοιχα. Η συρρίκνωση του ελλείμματος ισοζυγίου στην Ελλάδα επιχειρείται εδώ και δυό χρόνια με  μέτρα περιορισμού της ζήτησης, Δεν έχουν ληφθεί  μέτρα προώθησης της εξαγωγικής δραστηριότητας (σημ μεταφρ:  λόγω αναστολής της διαδικασίας επιστροφής ΦΠΑ, πολλές μικρομεσαίες  εταιρείες, πχ. λατομεία μαρμάρου δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις εξαγωγές τους).





Δεν θα αρκούσε πάντως αυτή και μόνο η μόχλευση των  εξαγωγών  με την υποτιθέμενη  εισαγωγή  και την αναμενόμενη  υποτίμηση της  νέας δραχμής2 (πρέπει να συνεκτιμηθεί  η καταρράκωση του βιοτικού επιπέδου του ελληνικού πληθυσμού καθώς και  η έκρηξη του κόστους πρώτων υλών και ενέργειας). Η θεώρηση δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατη. Παραβλέπεται ο σημαντικός ρόλος των επενδύσεων. Οι εξαγωγές  για να εξασφαλίσουν μερίδιο στην παγκόσμια αγορά απαιτούν νέες υποδομές, μηχανές και κτίρια.
Η εξέλιξη των επιμέρους μεγεθών των  Εθνικών Λογαριασμών  αναδεικνύει την πτώση κατά 43,1%  των επενδύσεων έναντι του 2008 (σημ. μεταφρ.: περιλαμβάνει και τις νέες κατοικίες, αφού η αγορά της νέας κατοικίας για τα νοικοκυριά θεωρείται επένδυση).

Πhγή:  ELSTAT   σε εκατ. EYΡΩ
                                                 2008             2009               2010                  2011

Κατανάλωση νοικοκυριών    169.125          168.169         169.363          162 320 
Επενδύσεις                              55.149            42.421            36.808            31.259
Δημόσια δαπάνη                       42.211           47.349            41.326            37.535
Εξαγωγές                                 56.238             44.457           48.880            51.665
Εισαγωγές                                89.803             70.754           69.059            67.691








Θέματα νομικής και οικονομικής φύσεως που θα ανακύψουν με την έξοδο από το ΕΥΡΩ

Σε περίπτωση που το  εξωτερικό χρέος παραμείνει  στην νομισματική βάση του Ευρώ, θα προκύψει για το Ελληνικό κράτος (αλλά και για όλους τους ιδιώτες) μια δυσθεώρητη αύξηση του  εκφρασμένο  σε νέες  δραχμές. Στην αντίθετη περίπτωση που μετατραπεί σε δραχμές θα επιβαρυνθούν οι πιστωτές με την απομείωση όσων  που έχουν αυτοί λαμβάνειν σε βάθος χρόνου. Αρα προκύπτει το  θέμα  του νομικού διακανονισμού στα πλαίσια της νομισματικής καθεστωτικής μεταβολής ποιοί τίτλοι θα παραμείνουν  εκφρασμένοι σε Ευρώ και ποιοί θα μεατραπούν σε δραχμές. Αναπόφευκτα  θα συγκρουσθούν δύο εκ διαμέτρου αντίθετες εκδοχές (leges monetae) της  νομισματικής αρχής που διέπει τα συναφθέντα δάνεια.. Το κράτος στο επίσημο νόμισμα του οποίου έχει συναφθεί μια σύμβαση διαθέτει κατ αποκλειστικότητα το δικαίωμα να αποφασίζει για το status του νομίσματος του. Μπορεί λοιπόν η Ελλάδα να αποφασίσει αυτοβούλως να αλλάξει το νόμισμα της και  να ορίσει επίσης την σχέση αναταλλαγής με το νέο νόμισμα.
Οι  πιστωτές, οι οποίοι προφανώς δεν δέχονται "haircut στις απαιτήσεις τους" λόγω της διολισθαίνουσας ισοτιμίας της νέας δραχμής (ας αφήσουμε κατά μέρος το αν θα διαθέτει η Ελλάδα συναλλαγματικά αποθέματα)   σε ποιάς δικαιοδοσίας  δικαστήρια  θα προστρέξουν , στα ελληνικά η τα ευρωπαϊκά. Υπάρχoυν οι ρυθμιστικές διατάξεις  της ντιρεκτίβας της ΕΚ No 44 καθώς η κατηγοροποίηση  της BIS (Bank for International settlements)τόσο των  δανειστών όσο και των  υποκείμενων τίτλων με γωγραφικά κριτήρια. Το  δικαστήριο  θα πρέπει  να αποφανθεί ποια νομισματική αρχή θα κατισχύσει της άλλης  με βάση τρία κριτήρια:
  • το δίκαιο που ορίζεται ότι διέπει την σύμβαση, το ελληνικό η το αγγλικό.
    Το αγγλικό προβλέπει ενισχυμένη προστασία των πιστωτών και βασίζεται σε  πυλώνες όπως: συλλογική δράση (collective action), negative Pledges, pari-passu-clauses (Οι υποχρεώσεις του εγγυητή θα κατατάσσονται πάντοτε κατ' ισομοιρία ως προς την προτεραιότητα πληρωμής) και cross-default-clauses(δυνατότητα να στραφούν εναντίον της χώρας ζητώντας να αποζημιωθούν πλήρως όσοι αγόρασαν ελληνικά ομόλογα υπό αγγλικό δίκαιο αν «κουρευτούν» άλλα ομόλογα που υπάγονται στο ελληνικό δίκαιο).
  • τον τόπο εξόφλησης που ορίζεται στην σύμβαση
  • τον τόπο διαμονής του οφειλέτη
Το κρατικό και  ιδιωτικό, συνολικό χρέος παρουσίαζε την  ακόλουθη διάρθρωση τον  Δεκέμβριο 2011 (Πηγή BIS Quartely review Μάρτιος 2012) σε δισ Ευρώ:
 
                                                  εσωτερικής αγοράς                        εξωτερικής αγοράς
Κρατικά  ομόλογα                             158,7                                                 206,2
Χρηματοπιστωτικα  ιδρυμάτων         109,5                                                 194,9
Εταιρικά ομόλογα                                  0,1                                                   10,7
           

Από τα παραπάνω στοιχεία  είναι προφανές, ότι όποια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα λόγω του υποτιμημένου νέου νομίσματος πάρουν σάρκα και οστά  θα  βελτιώσουν  το ισοζύγιο πληρωμών και εξασφαλίσουν πολύτιμο συνάλλαγμα, αλλά κινδυνεύουν να χαθούν στην καταβόθρα  των τοκοχρεολυσίων, τα οποία στα πλαίσια  μιας δικαστικής διελκυνστίδας δεν θα μπορέσουν να μετατραπούν σε δραχμές και θα πρέπει να αποπληρωθούν με συνάλλαγμα και όχι με (πληθωριστικές?) δραχμές. Ουσιαστικά η χρεοκοπία θα είναι ανπόφευκτη και καθολική.

Διαδικασία μετατροπής και ανταλλαγής  με την έξοδο
 
Θα πρέπει η   ανακοίνωση της νομισματικής αλλαγής  να πραγματοποιηθεί σε μια δεδομένη  χρονική στιγμή επιλεγμένη έτσι ώστε με την αναγγελία  κατα την περίοδο υλοποίησης (που πρέπι να είναι όσο το δυνατόν πιό σύντομη) να αποφευχθεί το bank run με επιδρομή αναλήψεων  η με εμβάσματα internet banking. Για το μεταβατικό στάδιο υπάρχει η αντίστοιχη εμπειρία της Αργεντινής (corralito 2001 : Ο νόμος που ψήφισε η κυβέρνηση στην Αργεντινή και έβαζε πλαφόν στις αναλήψεις.) Θα πρέπει  να έχει δρομολογηθεί έγκαιρα η εκτύπωση των νέων χαρτονομισμάτων. Μέχρι την αποκατάσταση της τροφοδοσίας  της αγοράς με δραχμές θα πρέπει η κυβέρνηση να αποτρέψει στάση συναλλαγών ελλείψει μετρητών, αφού τα  ΕΥΡΩ που θα κυκλοφορούν θα  κατακρατούνται από τους πολίτες και θα ξοδεύονται μόνο  για τα απολύτως αναγκαία. Θα πρέπει να βρεθεί ένας μηχανισμός ασφαλούς  σφραγίσματος των κυκλοφορούντων χαρτονομισμάτων Eυρώ. Οσα χαρτονομίσματα δεν σφραγισθούν θα είναι ουσιαστικά άνευ αξίας,  δεν  πρόκειται να γίνονται αποδεκτά  για ανταλλαγή μετά την εισαγωγή της δραχμής, ούτε πρόκειται να γίνονται δεκτά για συναλλαγές στο εξωτερικό.

Ταυτόχρονα θα έχει αναπόφευκτα δρομολογηθεί η διαδικασία της  εξόδου της χώρας  από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αφού η αναγκαιότητα επιβολής ελέγχου  στις  πληρωμές  και τα εμβάσματα εξωτερικού αντιβαίνουν στο άρθρο 63 της σύμβασης. Η συνθήκη της Λισσαβώνας (άρθρο 50) προβλέπει την αποχώρηση ένος κράτους μέλους από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται στο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωζώνης. Προκύπτει  ότι η παύση της ιδιότητος  μέλους της ΕΕ  έχει   συνεπακόλουθο την  έξοδο από την Ευρωζώνη, αφού η συμμετοχή στην δεύτερη δεν θα έχει νόημα χωρίς την πρώτη.

Οι επιπτώσεις της εξόδου από το ΕΥΡΩ  στο Ελληνικό Τραπεζικό σύστημα

Πέρα από τις αναπόφευκτες  επιπλοκές  στην καθημερινότητα των Ελλήνων θα υπάρξουν σοβαρότατες επιπτώσεις στο ήδη τραυματισμένο τραπεζικό σύστημα. Αφ΄ ενός έχει παγιωθεί η έλλειψη ρευστότητας λόγω της αναλήψεως στο διάστημα Σεπτεμβρίου 2009 -Μαρτίου 20102  συνολικού ποσού 72 δισ. Ευρώ. (από 240 δισ. Ευρώ στα 164 δισ.)
Ενα άλλο μεγάλο θέμα   αποτελεί η  ανησυχία   της  γερμανικής  κεντρικής τράπεζας για την απόκλιση των υπολοίπων που  διατηρούν οι κεντρκές τράπεζες των κρατών της  Ευρωζώνης στο σύστημα εκκεθαρίσεων  πληρωμών, το περίφημο TARGET -2
Η Τράπεζα της  Ελλάδος  έχει αρνητικό υπόλοιπο στο  σύστημα Target 2  ύψους 104 δισ.
Η Γερμανία ( η οποία έχει αρχίσει να κατακλύζεται   από τα εμβάσματα του Νότου) λόγω του συσσωρευόμενου σε βάθος χρόνου πλεονάσματος από τις εξαγωγές  της και στην Ευρωζώνη, έχει  υπόλοιπο με θετικό πρόσημο (λαμβάνειν)  ύψους 615 δισ. (Μάρτιος 2012).
Στην περίπτωση  αποχώρησης από την Ευρωζώνη το ποσό  των  104 δις ενδέχεται να καταστεί απαιτητό.Ενα μεγάλο μέρος τού ποσού αυτού  θα κληθούν οι Ελληνικές τράπεζες οι οποίες μέσω της Τράπεζας της Ελλάδος το έχουν δανεισθεί να το επιστρέψουν. Από που όμως ??


Για την μετάφραση στα Ελληνικά πήρα την έγκριση του κυρίου
Dipl. oec, Stergios Xouridas
Institute of Agricultural Policy and Markets
Hoheim University
Phone.: 0711/459-22609
Fax: 0711/459-22601
S.Xouridas@uni-hohenheim.de